Ինչո՞ւ է Ադրբեջանը պահանջում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարումը

-Ինչո՞ւ է Ալիևը ցանկանում լուծարել ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, ինչո՞ւ է նա նման համառություն դրսևորում

– ՀՀ ԱԳ նախարար. Հայաստանը պատրաստ է մեկ ամսվա ընթացքում Ադրբեջանի հետ խաղաղության համաձայնագիր ստորագրել:

Վերջերս Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարները հայտնեցին խաղաղության պայմանագրի վերաբերյալ առաջարկների փոխանակման մասին՝ ուղարկելով թվով 9-րդ խմբագրությունը։ Որոշ վերլուծաբաններ, հիմնվելով պաշտոնական հայտարարությունների վրա, հնարավոր են համարում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը մինչև 2024 թվականի նոյեմբեր, այսինքն՝ մինչև ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության մասին շրջանակային կոնվենցիայի կողմերի համաժողովի 29-րդ նստաշրջանը, որը տեղի կունենա Բաքվում:

Հայաստանի ԱԳՆ-ում հայտարարել են, որ «Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ խաղաղության համաձայնագիրը բավականաչափ հասունացել է ստորագրման համար, եւ հայկական կողմն իր պատրաստակամությունն է հայտնում կառուցողական եւ ինտենսիվ աշխատել այն ավարտին հասցնելու եւ հաջորդ ամսվա ընթացքում ստորագրելու ուղղությամբ»: Հայտարարության մեջ նաեւ ասվում է, որ խաղաղության համաձայնագիրը, որի շուրջ բանակցություններ են ընթանում Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ, «հստակ ամրագրում է, որ կողմերը ճանաչում են տարածքային ամբողջականությունը եւ տարածքային պահանջներ չունեն միմյանց նկատմամբ, եւ խաղաղության համաձայնագրի նախագծում կա նաեւ համաձայնեցված դրույթ, ըստ որի կողմերից ոչ մեկը չի կարող վկայակոչել իր ներքին օրենսդրությունը՝ խաղաղ համաձայնագրով ստանձնած պարտավորությունները չկատարելու համար»:

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը թյուրքական պետությունների խորհրդարանական վեհաժողովի անդամ երկրների օրենսդիր մարմինների նախագահների հետ հանդիպման ժամանակ հայտարարել է, որ հայ-ադրբեջանական խաղաղ գործընթացում մի քանի հարցեր դեռևս բաց են մնում:

«Դրանցից մեկը Հայաստանի Սահմանադրությունն է, որը տարածքային պահանջներ է պարունակում Ադրբեջանի նկատմամբ։ Երկրորդ՝ անհրաժեշտ է վերջ դնել Ադրբեջանի և Թուրքիայի նկատմամբ Հայաստանի չհիմնավորված տարածքային հավակնություններին»,- նշել է Ալիևը։ Ադրբեջանի նախագահի խոսքով՝ առանց Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխության խաղաղության պայմանագիր չի ստորագրվի, իսկ Ադրբեջանի Սահմանադրությունը և այլ օրենսդրական ակտերը տարածքային պահանջներ չեն պարունակում հարևան պետությունների և Հայաստանի նկատմամբ:

Հարկ է նշել, որ Ադրբեջանը, Սահմանադրության և անկախության վերականգնման մասին հռչակագրի համաձայն, ոչ թե Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի, այլ ԱԴՀ-ի իրավահաջորդն է, որը հավակնում էր Հայաստանի գրեթե ամբողջ տարածքին։ Մինչ օրս Ադրբեջանի բոլոր պաշտոնական կայքերի «պատմություն» բաժնում հիշատակվում է «Երևանի փոխանցումը»: Արդյո՞ք սա տարածքային պահանջ չէ Հայաստանի նկատմամբ։

Ադրբեջանի և նրա հետևում կանգնած ուժային կենտրոնի խնդիրը հայ ժողովրդի պետական ինքնիշխանությունն է, պետականությունը, որը նրանք ձգտում են ոչնչացնել։ Բացի այդ, Բաքուն կարող է խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը հետաձգելու պահանջներ ներկայացնել։

Քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանի կարծիքով՝ չի կարելի համաձայնվել թշնամու հետ, որն իր առջև խնդիր է դրել ոչնչացնել ձեզ: «Ադրբեջանն ուզում է ունենալ այնքան թույլ Հայաստան, որքան կստացվի։  Նրանք կարմիր գիծ չունեն, կվերցնեն այնքան, որքան կարող են»,- ընդգծում է  Իսկանդարյանը։ Նա նշել է, որ պայմանագիրը շուտով չի ստորագրվի։ «Բայց նույնիսկ եթե դա այդպես է, խաղաղության պայմանագիրը և խաղաղությունը տարբեր բաներ են: Ընդ որում, իրադարձությունները կարող են մի փոքր ավելի լավ և մի փոքր ավելի վատ զարգանալ։ Դա կախված է ամբողջ պետական ապարատի աշխատանքի ճշտությունից»,-ասել է Իսկանդարյանը։

«Տավուշը հանուն Հայրենիքի» շարժման առաջնորդ Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանը արտասահմանյան լրատվամիջոցների հետ մամուլի ասուլիսի ժամանակ հայտարարել է, որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ բանակցությունները չեն կարող անցկացվել ճնշման մթնոլորտում եւ առանց միջազգային միջնորդների մասնակցության: «Մեզ պետք են իրական բանակցություններ Ադրբեջանի հետ, այլ ոչ թե պարտադրանք կամ ուժի կիրառման սպառնալիք։ Մեկ այլ շատ կարևոր հանգամանք էլ այն է, որ այդ բանակցությունները պետք է ընթանան երաշխավորների առկայության դեպքում, որոնց ձևաչափն աշխարհում արդեն ստեղծվել է, այսինքն՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը», – նշել է նա։

Ի դեպ, ավելի վաղ Բաքուն Երևանին առաջարկել էր «համատեղ դիմել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարման հարցով»։ Ալիևի խոսքով՝ դրա ոչ մի անհրաժեշտություն չկա, այն այժմ չի գործում։ «Մենք դե ֆակտո թույլ չենք տա, որ այն գործի։ Ինչ վերաբերում է դե յուրե, ապա իրավաբանորեն այն պետք է վերացվի, և դա ցույց կտա, թե որքան անկեղծ է Հայաստանը։ Եթե Հայաստանը նախընտրի Մինսկի խմբի պահպանումը, ուրեմն նրանց տարածքային պահանջները մեր հանդեպ շարունակվում են», – ասել է Ադրբեջանի նախագահը։

Մեկնաբանելով Ադրբեջանի նախագահի հայտարարությունը՝ ՀՀ ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը հայտարարել է, որ ԼՂ հակամարտության կարգավորման հարցով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարման շուրջ բանակցությունները հնարավոր են միայն Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի կնքումից հետո:

Հիշեցնենք, որ ԵԱՀԿ ՄԽ-ն ստեղծվել է 1992 թվականին՝ ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման ուղիներ որոնելու համար։ 1994թ.-ին ԵԱՀԿ Բուդապեշտի գագաթնաժողովում ստեղծվեց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության ինստիտուտը։ Եռանախագահության ինստիտուտը՝ ի դեմս Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի, սկսել է գործել 1997թ.փետրվարի 14-ից: 2022 թվականի փետրվարին Ուկրաինայում հատուկ ռազմական գործողության մեկնարկից և Արևմուտքի երկրների կողմից իր մասշտաբներով աննախադեպ հակառուսական պատժամիջոցների սահմանումից հետո ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահության ձևաչափը դադարել է գործել։

Ինչո՞ւ է Ալիևը ցանկանում լուծարել ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, ինչո՞ւ է Ալիևը նման համառություն դրսևորում: Հայաստանի իշխանությունները մտածե՞լ են այդ մասին։  Հավանաբար ոչ այնքան, քանի որ Երևանում ԵԱՀԿ նախագահի հետ զրույցում խոսում էին միայն այն մասին, թե որքան ջանասեր են և որքան մանրակրկտորեն են կատարում սահմանազատումն ու կառուցում խաղաղություն ու ժողովրդավարություն։ Չհասկացան, որ իրենց դեմ բոլորովին այլ ինտրիգներ են հյուսվում, և չեն կարողանում հասկանալ, որ դելիմիտացիան Ադրբեջանի համար ընդամենը Հայաստանին անվերապահ կապիտուլյացիայի պարտադրելու արդյունավետ մեխանիզմ է:

Մինսկի խմբի փակմամբ Ադրբեջանի առջև բացվում է Հայաստանին օկուպանտ հայտարարելու և հայկական պետության հետագա մեկուսացման և ոչնչացման ճանապարհը: Ադրբեջանը բոլորի համար փակելու է միջազգային իրավունքի իր կոպիտ խախտման և ագրեսիայի մասին իրավաքաղաքական փաստերի ողջ զինանոցը, և կփակի Արցախի ժողովրդին ցեղասպանելու պատմությունը:

Ադրբեջանի կողմից այդ ուղղությամբ աշխատանքներ են տարվում արդեն մի քանի տարի։ Եվ այն իրականացվում է «Հայաստանի կողմից Ադրբեջանի տարածքի 20%-ի երեսնամյա օկուպացիայի» մասին կեղծ թեզի հիման վրա։ Հայտարարվում է և նախատեսվող դատավարության, և պատճառված վնասի համար պահանջվող բազմամիլիարդանոց հատուցումների մասին։ «Կուլ տալով» Արցախը՝ Ադրբեջանի ղեկավարությունն առանձնակի եռանդով է վարում ղարաբաղյան առաջին պատերազմի հետևանքների համար Հայաստանին մեղադրելու ուղեգիծը։ Լեռնային Ղարաբաղի առաջնորդների ձերբակալությունը հետապնդում է Հայաստանի Հանրապետության նկատմամբ դատավարություն կազմակերպելու և նրան ֆաշիստական գաղափարախոսությամբ և էքսպանսիոնիստական քաղաքականությամբ զինելու մեջ մեղադրելու մտադրությունները: Արդյունքում՝ նպատակ է հետապնդվում առաջ քաշել Հայաստանի Հանրապետության անօրինականության և դրա լուծարման անհրաժեշտության մասին թեզը։ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ինքնալուծարման գործում ունեցած հաջողությունը հույս է ներշնչում Ադրբեջանին Հայաստանի Հանրապետության վերացման ծրագրերի իրականացման մեջ: Ադրբեջանի հույսերը կապված են գլոբալ քաղաքական փոփոխությունների ժամանակաշրջանի տրամաբանության հետ, որոնք արդեն հաշվի են առնվում համաշխարհային բոլոր տերությունների կողմից։

                                                                                                                                                                                                               Զաբելա Ավագյան