Ալիևը շատ քիչ ժամանակ ունի. ո՞րն էր «ընտրություններ» կոչված կրկեսի անցկացման նպատակը

Փետրվարի 7-ին Ադրբեջանում տեղի ունեցան արտահերթ նախագահական «ընտրություններ»: Գործող նախագահ Իլհամ Ալիևից բացի, գրանցվել էր 6 թեկնածու: Ընտրողների մասնակցությունը կազմել է 76,43 տոկոս։ Ալիևը ձայների 92,05%-ով  առաջիկա 7 տարվա ընթացքում ապահովել է իր հինգերորդ նախագահական ժամկետը։

Թեկնածուների ստացած ձայները բաշխվել են հետևյալ կերպ.

– գործող նախագահ, իշխող «Նոր Ադրբեջան» կուսակցությունից նախագահի թեկնածու Իլհամ Ալիևը՝ 92,12% (4,577,693 ձայն);

– ինքնաառաջադրված Զահիդ Օրուջ – 2,17% (107,877 ձայն);

– «Մեծ արարում» կուսակցության նախագահի թեկնածու Ֆազիլ Մուստաֆա – 1,98% (98,623 ձայն);

– «Ամբողջական Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատ» կուսակցության նախագահի թեկնածու Գուդրաթ Հասանգուլիևը՝ 1,72% (85,607 ձայն);

– Ազգային ճակատ կուսակցությունից նախագահի թեկնածու Ռազի Նուրուլլաևը` 0,8% (39,797 ձայն);

– «Մեծ Ադրբեջան» կուսակցությունից նախագահի թեկնածու Էլշադ Մուսաևը՝ 0,66% (32,956 ձայն);

– ինքնաառաջադրված Ֆուադ Ալիեւը՝ 0,53% (26561 ձայն)։

Իլհամ Ալիևի երկու «հակառակորդներ» Գուդրաթ Հասանգուլիևը և Զահիդ Օրուջը շնորհավորել են Ալիևին արտահերթ ընտրություններում «համոզիչ հաղթանակի» կապակցությամբ: Առաջինը  հայտնի է որպես «Միասնական Ադրբեջան» կուսակցության ղեկավար, երկրորդը, ինչպես պարզվել է, ինկոգնիտո գլխավորում է Ադրբեջանի նախագահի վարչակազմին կից սոցիոլոգիական  հետազոտությունների կենտրոնը: Որոշ փորձագետների կարծիքով, Զահիդ Օրուջը կընդգրկվի Ադրբեջանի նոր կառավարության կազմում: Ամենայն հավանականությամբ, նա կստանա կրոնական կազմակերպությունների հետ գործերով պետական կոմիտեի ղեկավարի պաշտոնը։ Ալիևի արտահերթ ընտրություններում «անկախ թեկնածու» Ֆուադ Ալիևը հայտարարել է, որ սպասում է իշխանություններից  աշխատանքի առաջարկների:

Ի դեպ, հաջող կեղծիքի կապակցությամբ Ալիևին շտապել են շնորհավորել Ուզբեկստանի, Բելառուսի, Ռուսաստանի և Թուրքիայի նախագահները, ինչպես նաև Հունգարիայի առաջնորդը:

Հիշեցնենք, որ Ալիևն արտահերթ պսևդո ընտրությունները նվիրել է իր նախագահության 20-ամյակին։  Սակայն պետք է նշել, որ արտահերթ ընտրական շոուի գլխավոր խթանը դարձավ Ալիևի ցանկությունը՝ «ընտրություններ» անցկացնել Արցախի օկուպացված տարածքում, որի մի մասը Բաքվի ռեժիմին հաջողվեց օկուպացնել Թուրքիայի աջակցությամբ դեռևս 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ընթացքում, իսկ ամբողջությամբ ՝ երեք տարի անց ՝ սեպտեմբերի 19- ին՝ լայնամասշտաբ ռազմական հարձակման արդյունքում ՝ Արցախի շուրջ 10-ամսյա շրջափակումից հետո։  Իհարկե, այս քայլի գլխավոր նպատակն ակնհայտ է ՝ ցույց տալ, որ առաջին անգամ «համապետական ընտրությունները» տեղի են ունենում այդ քվազի պետության «ամբողջ տարածքում»։

Ադրբեջանի նախագահի «համապետական ընտրությունները» անցել են իրական մրցակցության և ուժեղ թեկնածուների բացակայության ֆոնին: Անկախ դիտարկում չի եղել, երկրում փաստացի ոչնչացվել է ազատ մամուլը։  Ընտրությունները, որոնք պետք է տեղի ունենային 2025 թվականին, տեղի են ունեցել գրեթե մեկուկես տարի շուտ ՝ 2024 թվականի փետրվարի 7-ին։

Ալիևը հետապնդում էր իր նպատակները։  Իզուր չէ, որ նա այդ «ընտրություններն» անվանել է «նոր դարաշրջանի սկիզբ», ինչն ընդգծում է Լեռնային Ղարաբաղի օկուպացված տարածքի նկատմամբ բռնապետություն հաստատելու նրա մտադրությունը: Բացի այդ, նա լեգիտիմություն է ստացել իր հանցավոր արարքները շարունակելու համար։

Ազգային խորհրդի նախագահ, պրոֆեսոր Ջամիլ Հասանլին Ադրբեջանի նախագահի խոսքերին այսպես է արձագանքել: «Ի՞նչն է բնութագրում այս նոր շրջանը, որի մասին խոսում էր Իլհամ Ալիևը։  Փոխվե՞լ է արդյոք սահմանադրությունը, երկրի քաղաքական համակարգը։ Բարձրացե՞լ է արդյոք ժողովրդի մասնակցությունը կառավարմանը։ Այդ դեպքում ի՞նչն է բնութագրում նոր շրջանը։ Ավելի է նվազել բնակչության բարեկեցությունը, բացահայտվել են ԼՂ ենթակառուցվածքային նախագծերում կոռուպցիայի դեպքեր, միայն 2023 թվականին քաղաքական բանտարկյալների թիվն ավելի քան կրկնապատկվել է»։

Ադրբեջանի ներկայիս նախընտրական քաղաքական իրավիճակն այլ էր, քան նախորդ ընտրություններից առաջ: 30 տարի շարունակ հասարակության քաղաքականապես ակտիվ հատվածը և անկախ ընդդիմադիր լրատվամիջոցները սովորաբար ճնշումների էին հանդիպում ընտրություններից հետո, այս անգամ հակառակն էր: Մասնավորապես, ընտրություններից առաջ ձերբակալվել են ակտիվիստներ Բախտիյար Հաջիեւը եւ Իլհամիզ Գուլիեւը, ժողովրդավարության եւ բարօրության կուսակցության նախագահ Գուբադ Իբադօղլին, Kanal-13 ինտերնետ-ալիքի ղեկավար Ազիզ Օրուջեւը, լրագրողներ Թեյմուր Քերիմովն ու Շամո Էմինովը, Ազգային խորհրդի եւ Մուսավաթ կուսակցության անդամ Թոֆիգ Յագուբլին, YouTube-ի մեկնաբան Արզու Սայադօղլին եւ շատ ուրիշներ: 2023 թվականի նոյեմբերի 20-ից սկսվել են նաև AbzasMedia առցանց պարբերականի աշխատակիցների ձերբակալությունները, որոնք հրապարակել են աղմկահարույց լրագրողական հետաքննություններ։

Ընդ որում, հիմնական ընդդիմադիր կուսակցությունները որոշել են բոյկոտել ընտրությունները։ Ադրբեջանի երկու հիմնական ընդդիմադիր կուսակցությունները ՝ Մուսավաթը և Ադրբեջանի Ժողովրդական ճակատը, չեն մասնակցել քվեարկությանը: Մուսավաթի առաջնորդ Արիֆ Հաջիլին Reuters գործակալությանը հայտնել է, որ կուսակցությունը չի մասնակցի ընտրություններին, քանի որ դրանք ոչ ժողովրդավարական են: Ժողովրդական ճակատի առաջնորդ Ալի Քերիմլին հայտարարել է, որ արտահերթ ընտրությունների կոչն առանց հանրային բանավեճի ցույց է տալիս, որ իշխանությունները վախենում են քաղաքական մրցակցությունից: — 1

ԵԱՀԿ դիտորդները Բաքվում կայացած մամուլի ասուլիսի ժամանակ հայտարարել են, որ փետրվարի 7-ին կայացած նախագահական ընտրություններն անցկացվել են  առանց քաղաքական մրցակցության և նշանավորվել են լուրջ ընտրախախտումներով ու ԶԼՄ-ների համար սահմանափակումներով:

Առաջին ակնհայտ խախտումը կատարել են Իլհամ Ալիևը և նրա ընտանիքի ներկայացուցիչները: Ալիևի քվեարկությունը Ստեփանակերտում անօրինական է նույնիսկ ադրբեջանական օրենսդրությամբ, քանի որ նա այնտեղ գրանցված չի եղել։  Ադրբեջանի ԿԸՀ-ի տվյալների համաձայն ՝ Իլհամ Ալիևն ու նրա ընտանիքի անդամները գրանցված են Բաքվում, սակայն նրանք, հանուն պոպուլիզմի, խախտել են օրենքը և քվեարկել օկուպացված Ստեփանակերտում:

ԵԱՀԿ-ն մտահոգություն է հայտնել Ադրբեջանում նախագահական ընտրությունների կապակցությամբ: ԵԱՀԿ-ն իր հայտարարության մեջ, մասնավորապես, ընդգծել է քվեաթերթիկների լցոնման նշանները, բազմակի քվեարկության դեմ երաշխիքների բացակայությունը, իրական բազմակարծության պակասը:

ԱՄՆ-ը կիսում է ԵԱՀԿ / ԺՀՄԻԳ դիտորդական առաքելության դիտարկումներն ու մտահոգությունն առ այն, որ նախագահական ընտրություններն անցել են սահմանափակումների և իրական մրցակցության բացակայության պայմաններում: Այս մասին Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանատունը հայտնել է իր պաշտոնական կայքում: — 2

Սակայն Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելը շնորհավորել է Ալիեւին հաղթանակի կապակցությամբ: Ահա սրանք են եվրոպական արժեքները, ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների պահպանումը։

Իսկ ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան քննադատել է ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ հայտարարությունը Ադրբեջանի նախագահական ընտրությունների վերաբերյալ: Նրա խոսքով ՝ ԵԱՀԿ-ն գաղափար չունի, թե ինչ է հասարակության միավորումը պետության համար դժվար պահին։  Նրա ելույթից կարելի է ենթադրել, որ այժմ Ադրբեջանի համար ծայրահեղ կարևոր պահ է, սպասվում են ինչ-որ իրադարձություններ, որոնց մասին գիտեն միայն Ալիևն ու Ռուսաստանը, կամ Ադրբեջանի մասին խոսելիս՝ Զախարովան նկատի ունի Ռուսաստանին, և նախապես արդարացումներ է պատրաստում ապագա նախագահական ընտրությունների արդյունքների համար։

Իրանցի քաղաքական  մեկնաբան Էհսան Մովեհհեդիանը հայտարարել է, որ «Բաքվի ընտրությունները Ալիևի ժառանգական միապետության շարունակությունն են, ուստի ԶԼՄ-ները դրան լուրջ չեն վերաբերվում։ ԼՂ-ում քվեարկությունը քաղաքական խաղ է այդ տարածաշրջանում լեգիտիմություն հաստատելու համար: Բաքուն, ինչպես և Իսրայելը, հավատարիմ չի մնում որևէ միջազգային համաձայնագրի։ Պատերազմական վիճակը շարունակելով՝ Ալիևը նպատակ ունի թաքցնել թույլ կողմերը և արդարացնել բողոքի ակցիաների ճնշումները:

Գերմանական ZDF հեռուստաալիքը ռեպորտաժ է ցուցադրել Ադրբեջանում մարդու իրավունքների հետ կապված իրավիճակի մասին: Լրատվամիջոցը հարցազրույց է վերցրել ադրբեջանցի այլախոհ, իրավապաշտպան Արիֆ Յունուսից, որը 10 տարի առաջ նույնպես նստած էր Բաքվի բանտում: Նա հայտարարել է. «Իլհամ Ալիևն ուզում է ընտրությունների միջոցով աշխարհին ցույց տալ, որ Ադրբեջանը ժողովրդավարական երկիր է։ Բայց իրականում մարդու իրավունքների վիճակը նրա իշխանության օրոք սարսափելի է։  Հատկապես հիմա: Ձերբակալությունները տեղի են ունենում ամեն օր»։  Նա համոզված է, որ Ալիևը մտադիր է Հայաստանի հետ նոր պատերազմ սկսել «Զանգեզուրի միջանցքի» համար։  Այս ժամանակահատվածում ցանկացած քննադատություն սպառնալիք կլինի բռնապետի համար, հատկապես, երբ խոսքը վերաբերում է նրա ընտանիքի հետ կապված կոռուպցիային:

Բաքուն շարունակում է սպառնալիքների քաղաքականությունը և միաժամանակ ծրագիր է նախապատրաստում Հայաստանի դեմ, այն է՝ հերթական ագրեսիան։ Ալիևը շատ լավ հասկանում է, որ Հայաստանը դաշնակիցներ է ձեռք բերել, որոնք կաջակցեն ոչ միայն միջազգային ասպարեզում, այլև կօգնեն սպառազինման հարցում։  Իսկ դա կնշանակի, որ ուժերի հավասարակշռությունը կվերականգնվի, հնարավոր է՝ անգամ փոխվի հօգուտ Հայաստանի։  Հետեւաբար, նա շատ քիչ ժամանակ ունի: Հենց դրա համար էր այդ ամբողջ կրկեսը՝ «արտահերթ նախագահական ընտրությունները»։

Զաբելա Ավագյան