Հակոբ Բադալյան. Շանհայի համագործակցության կազմակերպության հետ համագործակցությունը ՀՀ-ի համար պակաս կարևոր չէ եվրաատլանտյան ուղղությունից
Չինաստանում ավարտվել է Շանհայի համագործակցության կազմակերպության պատմության մեջ ամենամեծ գագաթնաժողովը։ Այն 25-րդ անգամ անցկացվեց օգոստոսի 31-ից սեպտեմբերի 1-ը Չինաստանի Տյանցզին նավահանգստային քաղաքում։ Գագաթնաժողովին մասնակցեցին ավելի քան 30 երկրների ղեկավարներ և միջազգային կազմակերպությունների ղեկավարներ։
Չինաստանի առաջնորդ Սի Ծինփինի խոսքով՝ Շանհայի համագործակցության կազմակերպության տնտեսությունը մոտենում է 30 տրիլիոն դոլարի, նրա տնտեսական ազդեցությունն աճում է։
Հայաստանը չկարողացավ միանալ Շանհայի համագործակցության կազմակերպությանը, քանի որ Պակիստանը վետո դրեց, սակայն Հայաստանն ու Չինաստանը համաձայնություն ձեռք բերեցին հարաբերությունները բարձրացնել ավելի բարձր, ռազմավարական մակարդակի։
«․․․լիովին հանձնառու լինելով ընդլայնելու համագործակցությունը քաղաքական, տնտեսական, մշակութային եւ սոցիալական ոլորտներում, ինչպես նաեւ միջազգային հարաբերություններում ու տարածաշրջանային եւ համաշխարհային խաղաղության ու կայունության խթանման գործում, համաձայնության են եկել հաստատել ռազմավարական գործընկերություն՝ շարունակելով առաջնորդվել երկկողմ հարաբերությունների հիմնարար սկզբունքներով, որոնք բնորոշվում են հավասարությամբ, փոխադարձ հարգանքով եւ վստահությամբ, ինչպես նաեւ փոխշահավետ համագործակցությամբ»,-նշված է կողմերի պաշտոնական հայտարարության մեջ։
Այժմ Նիկոլ Փաշինյանի գերակա խնդիրը առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններում իշխանությունը պահպանելն է։ Անհրաժեշտության դեպքում, այս նպատակին հասնելու համար նա կփորձի միանալ ոչ միայն Եվրամիությանը, այլև դառնալ ՇՀԿ-ի լիիրավ անդամ։ Այս կարծիքին է քաղաքական վերլուծաբան Հակոբ Բադալյանը։
Հակոբ Բադալյան
RegionsTV-ի հետ զրույցում նա ասաց, որ չնայած Եվրամիությունը և Շանհայի համագործակցության կազմակերպությունը հակադիր վեկտորներ են, եթե անհրաժեշտ լինի հասնել գլխավոր նպատակին՝ իշխանությունը պահպանելուն, Նիկոլ Փաշինյանը կփորձի նստել ոչ միայն երկու աթոռների վրա, այլ՝ բոլոր 12-ի վրա։
«ԵՄ անդամակցության հարցում Փաշինյանը ավելի շատ խաղում է Եվրամիության հետ, քան իրականում հավատում է այս հեռանկարին։ Ավելին, կարծում եմ, որ նա վստահ է, որ Հայաստանի անդամակցությունը ԵՄ-ին ինքնին հետաքրքիր չէ Եվրամիության համար։ Ինչ վերաբերում է Շանհայի համագործակցության կազմակերպությանը, ապա Փաշինյանը, մի կողմից, փորձում է հավասարակշռել իրավիճակը, իսկ մյուս կողմից, նա լավ հասկանում է, որ այս ուղղությունը ուժի կամ ուժերի ավելի առարկայական կենտրոն է, հատկապես հաշվի առնելով Հայաստանի տարածաշրջանային միջավայրը։ Հետևաբար, այս կենտրոնի հետ սերտ համագործակցությունը Հայաստանի համար ոչ պակաս կարևոր է, քան եվրաատլանտյան ուղղությամբ աշխատանքը»,-ասաց Բադալյանը։
Մեկնաբանելով Չինաստանի հետ ռազմավարական հարաբերություններ հաստատելու Հայաստանի ձգտումը՝ Բադալյանը նշեց՝ անկասկած, Չինաստանի նման խոշոր խաղացողի հետ հարաբերությունների խորացումը շատ կարևոր է։ Բադալյանի կարծիքով՝ ռազմավարական գործընկերության մակարդակը, անշուշտ, կարելի է ողջունել, բայց ցանկացած գործընկերություն, վերջին հաշվով, գնահատվում է իր բովանդակությամբ, այլ ոչ թե թղթի վրա գրվածով։
«Ռազմավարական գործընկերությունն այն է, ինչ Պեկինը ակնկալում է Հայաստանից՝ որպես Կովկասի հարցում իր դիրքորոշման լրացուցիչ երաշխիք։ Պետք է նշել, որ անցյալ տարի Շանհայի համագործակցության կազմակերպության գագաթնաժողովի շրջանակներում Չինաստանը ռազմավարական գործընկերության մասին համաձայնագիր ստորագրեց Ադրբեջանի հետ։ Այսպիսով, Չինաստանը ձգտում է իր համար դիրքային նախադրյալներ ստեղծել։ Բայց թե որքանով Հայաստանը կկարողանա օգտագործել այս գործոնը իր անմիջական շահի համար, այն վերածել շոշափելի օգուտների, հատկապես տնտեսական ոլորտում, իհարկե, մի թեմա է, որը պարունակում է մի շարք հարցեր»,-նկատեց քաղաքական վերլուծաբանը։
Անդրադառնալով դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու վերաբերյալ կոմյունիկեին, որը ստորագրվել է Հայաստանի և Պակիստանի միջև, և որը ավելի քան 30 տարի է՝ չի ճանաչում Հայաստանի Հանրապետությունը, ապա Հակոբ Բադալյանը նշեց, որ Պակիստանի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումը կարող է կարևոր լինել Հայաստանի համար այնքանով, որքանով դա կարող է նպաստել Հայաստանի անդամակցությանը Շանհայի համագործակցության կազմակերպությանը․«Ես չեմ տեսնում որևէ այլ էական գործնական նշանակություն Պակիստանի հետ դիվանագիտական հարաբերություններում: Իհարկե, միշտ ցանկալի է, որ երկրները միմյանց հետ նորմալ հարաբերություններ ունենան, բայց այս դեպքում չմոռանանք, որ խոսքը մի երկրի մասին է, որը երեք տասնամյակ հրաժարվել է Հայաստանի հետ հարաբերություններ հաստատելուց՝ աջակցելով Ադրբեջանին»։
Բադալյանը հիշեցրեց, որ Պակիստանը գործնական աջակցություն է ցուցաբերել Ադրբեջանին թե՛ առաջին Արցախյան պատերազմում, թե՛ 44-օրյա պատերազմում։ «Իհարկե, եթե կարգավորման տրամաբանությունը հայ-ադրբեջանական հարթությունում է, ապա Պակիստանի հետ խնդիրը, անշուշտ, կվերադառնա այս հարթություն։ Բայց, կրկնում եմ, չեմ կարծում, որ Իսլամաբադի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների բացակայությունը որևէ հնարավորությունների կամ շահերի կորստի է վերածվել Երևանի համար, և դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումն այսօր նվաճում է։ Պակիստանի համար սա կարող է նվաճում դառնալ որպես Կովկասում իր շահերը առաջ մղելու միջոց, այդ թվում՝ Հնդկաստանի հետ մրցակցության համատեքստում», – նշեց քաղաքական մեկնաբանը։
Հակոբ Բադալյանը նշեց նաև, որ առնվազն առայժմ Պակիստանի հետ ստորագրած կոմյունիկեն չի նպաստել Հայաստանի՝ Շանհայի համագործակցության կազմակերպությանն անդամակցությանը։ Սակայն, այս դեպքում, ըստ Բադալյանի, պատճառները ավելի խորն են․«Ես հակված եմ կարծելու, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի անդամակցության հարցը Պեկինի նախաձեռնությունն է, որը, սակայն, լիովին չի մշակվել և համաձայնեցվել կազմակերպության շրջանակներում, և այդ պատճառով էլ դրա վրա վետո է դրվել։ Ակնհայտ է, որ ընդլայնման հարցը կազմակերպության օրակարգի հիմնական հարցերից մեկը չէր, առնվազն առայժմ։ Ես չեմ բացառում, որ «խորքում» կարևոր է նաև Թուրքիայի հետ կապված իրավիճակը։ Հայաստանից և Ադրբեջանից հետո Թուրքիան կարող է ցանկություն հայտնել, և սա շատ ավելի նշանակալի աշխարհաքաղաքական գործոն է Շանհայի համագործակցության կազմակերպության համար, և կպահանջի շատ ավելի լայնածավալ համաձայնագրեր։ Հնարավոր է, որ հենց սա է պատճառը, որ կազմակերպությունը հատկապես ոգևորված չէ ընդլայնման խնդրով»։
Ինչ վերաբերում է Փաշինյանի և Պուտինի հանդիպմանը ՇՀԿ գագաթնաժողովի շրջանակներում, Բադալյանը նկատեց՝ կարևոր են երկու հանգամանքներ․ «Առաջինը՝ Պուտինի հայտարարությունը, որ «շատ հարցեր են կուտակվել», որոնք պետք է քննարկվեն։ Երկրորդը՝ Պեսկովի գնահատականը, այդ թվում՝ այն փաստը, որ հանդիպումը լավն էր և երկարատև։ Այլ կերպ ասած՝ երկարատև հանդիպումը նշանակում է, որ դա պարզապես պաշտոնական շփում չէր, այլ նաև բովանդակալից զրույց։ Կարծում եմ՝ հիմնական թեման օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում ստորագրված հռչակագիրն էր, որը, հնարավոր է, քննարկվել է Պուտինի և Թրամփի՝ Ալյասկայում 7 օր անց՝ օգոստոսի 15-ին տեղի ունեցած հանդիպման համատեքստում։ Կարծում եմ՝ Փաշինյանի և Պուտինի հանդիպումը տեղի է ունեցել աշխատանքային հաղորդակցության շրջանակներում, որը նրանց միջև գրեթե միշտ գոյություն է ունեցել։ Ի դեպ, այս առումով կցանկանայի հիշել Վալենտինա Մատվիենկոյի խոսքերը, որը հունիսին այցելել էր Երևան՝ Փաշինյանի հետ հանդիպումից անմիջապես հետո։ ՌԴ Դաշնության խորհրդի նախագահ Մատվիենկոն ասել է, որ իր հետ հանդիպման ժամանակ Փաշինյանը հայտարարել է, որ ինքը շատ լավ աշխատանքային հարաբերություններ ունի Ռուսաստանի նախագահի հետ, որոնց շրջանակներում քննարկվում և լուծվում են բոլոր հարցերը»։
Քաղաքական վերլուծաբանը նաև նշեց՝ պետք չէ զարմանալ Փաշինյանի նման հայտարարություններից․«Պետք է զարմանան, նրանք, ովքեր փորձում են համոզել հայ հանրությանը, որ Նիկոլ Փաշինյանը վարում է «հակառուսական» քաղաքականություն, և որ Ռուսաստանը ցանկանում է հեղաշրջում իրականացնել Փաշինյանի դեմ։ Իհարկե, այս մարդիկ հիմնականում կամ Փաշինյանի մերձավոր շրջապատից են կամ շատ մտերիմ են նրա հետ։ Բայց Փաշինյանի համար այս թեման ընտրողներին վաճառելու թեմա է, որին Ռուսաստանը, սկզբունքորեն, դեմ չէ, գոնե Կրեմլի մակարդակով»։
Զաբելա Ավագյանը
