Թեւան Պողոսյան․Ես չեմ հավատում, որ Ադրբեջանը կտորագրի Խաղաղության պայմանագիրը, եթե նույնիսկ Հայաստանը փոխի Սահմանադրությունը

REGIONSTV-ին տված հարցազրույցում քաղաքագետ, ԱԺ նախկին պատգամավոր Թևան Պողոսյանն անդրադարձել է ՀՀ վարչապետի վերջին հայտարարություններին, այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցք»-ի հետ կապված խնդիրներին, Խաղաղության պայմանագրի բանակցային գործընթացին եւ այլ հարցերին։

–Սեպտեմբերի 18-ին Համաշխարհային հայկական գագաթնաժողովում ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել էր, որ ՀԱՊԿ-ը սպառնում է Հայաստանի ինքնիշխանությանն ու անվտանգությանը: Միաժամանակ վարչապետը հավաստիացրել է, որ Հայաստանը մտադիր չէ խզել տնտեսական կապերը ո՛չ Ռուսաստանի, ո՛չ ԵԱՏՄ-ի հետ։ Փաշինյանը նաև ասել է, որ Հայաստանը ՀԱՊԿ-ի հետ հարաբերություններում մոտ է «անդառնալիության կետին»: Մոսկվան էլ հերքել է, թե ՀԱՊԿ-ը սպառնալիք է ՀՀ-ի համար, Ինչպես կմեկնաբանեք այս հայտարարությունները։

-Գործող վարչապետի, այսօրվա իշխանության ղեկավարի հայտարարությունը մեկնաբանելու իմաստ չեմ գտնում։ Դրանք բացարձակ անհասկանալի են։ Նա մշտապես ասում է, որ մենք պետք է հասկանանք, թե պետությունն ինչպես է աշխատում և մոռանում է, որ պետականության համար տնտեսական կապերը չեն կարող աշխատել առանց քաղաքական հարաբերությունների։ Այնպես որ, նախքան պարբերաբար ասելը, թե ինչ է ՀԱՊԿ-ը Ռուսաստանի համար և կարծել, որ հետո աշխատելու Է Եվրամիությունում, ես չգիտեմ՝ ծիծաղել, թե չծիծաղել։ Ուստի մեկնաբանելն իմաստ չունի։ Պետք էր ինչ-որ հայտարարություններ անել այդ դահլիճում նստած մարդկանց համար։ Իսկ ով է նստում նրա հետ կամ ով է ավելի շատ լսում նրան՝այն մարդիկ, ովքեր գտնվում են Արևմուտքում, հակադրվում են Ռուսաստանին, եւ ուրեմն եկեք նրանց ասենք, որ ՀԱՊԿ-ի հետ, Ռուսաստանի հետ մենք «անդառնալիության կետում ենք»։

Նրան լսելու են նաեւ Մոսկվայում, ուրեմն եկեք ասենք, որ տնտեսական կապերը, միևնույն է, չենք խզում, դուք կոնֆլիկտներ ունեք, իսկ մեր միջոցով դուք կարող եք ինչ-որ բեռներ ստանալ, որոնք դուք ուղիղ չեք կարող ստանալ պատժամիջոցների պատճառով: Իբրեւ թե ուզում էր իր խաղը խաղալ, բայց այդ խաղն արդեն 6 տարի է՝ ցույց է տալիս, որ երկիրը պարզապես ոչնչանում է, իսկ այսպես, հավանաբար, ինչ կասեն Բաքվից, այն էլ կանեն։ Պարտված ղեկավարները չեն մեկնաբանում, պարտված ղեկավարները պետք է խիղճ ունենան ինքնուրույն հեռանալու: Նա պետք է հստակ հասկանա, որ եթե պարտվողը մնա սեղանի շուրջ, միևնույն է, նրան նոր պարտություն են պարտադրելու։ Անհրաժեշտ է փոխել սեղանի շուրջ նստած մարդուն: Եթե նա դա չի հասկանում, ինչ մեկնաբանել, դրանից ոչինչ չի փոխվի։

Չնայած Ուկրաինական ճակատում ռուսական ճգնաժամին՝ Մոսկվան փորձում է չկորցնել իր ազդեցությունը մեր տարածաշրջանում։ Սակայն հայկական կողմի հետ հարաբերությունները պարբերաբար սրվում են, հատկապես այսպես կոչված՝ «Զանգեզուրի միջանցք»-ի հարցում։ Ձեր կարծիքը:

– Ռուսական ճգնաժամն այնտեղ է, որտեղ ստեղծվել է։ Ռուսաստանը ստեղծում ճգնաժամ ու կառավարում այն։ Իմ կարծիքով՝ Ռուսաստանն ինքն է ճգնաժամ ստեղծել Կովկասում։ Եթե նա ոչ մի միջոց չի ձեռնարկել, ապա Մոսկվան սխալ է հաշվարկել ճգնաժամային նախագծերը։ Այնպես որ, մեկնաբանել, թե Ռուսաստանն ինչ պետք է անի ճգնաժամի հետ այստեղ կամ այնտեղ, դա իր խնդիրն է։ Այլ հարց է, որ նույնը վերաբերում է նաև մեզ․ իսկ մենք ինչպե՞ս ենք կառավարում մեր մեր ճգնաժամերը։ ԱՄՆ-ի, Ֆրանսիայի, Ռուսաստանի կամ այլ երկրների ճգնաժամը մեր գլխացավը չէ։ Մեր գլխացավանքը պետք է լինի Հայաստանի ճգնաժամը։ Պետք է դա մեկնաբանել և մտածել, թե ինչ անենք, որ Անկախության օրը՝ սեպտեմբերի 21-ը, երբ բոլորս երազում էինք անկախության և ուժեղ Հայաստանի մասին, կարողացանք հասնել հայկական երկու պետականությունների՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության ստեղծմանը, ինչպե՞ս բոլորս թույլ տվեցինք, որ օկուպացիայի տակ այժմ ամբողջությամբ և Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունն է, և Հայաստանի մի մասը։ Եվ ով գիտի, թե ինչ է լինելու վաղը: Ամենից լավ մեր հերոսներից միայն մեկը՝ Մոնթե Մելքոնյանն է ասել՝ «Արցախը կորցնելով՝ կշրջենք հայոց պետականության պատմության վերջին էջը»: Այնպես որ, մենք շրջել ենք, եւ հիմա մեր թշնամիները ստիպում են այն արձանագրել։

Եթե երկու երկրների միջև ինչ-որ համաձայնագրեր կան, և եթե կողմերից որեւէ մեկը չի կատարում համաձայնագիրը, հարաբերություններն ավելի են լարվում։ Ես չգիտեմ՝ թե ինչ պայմանավորվածություններ ուներ Ռուսաստանը 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին ռազմական գործողությունների դադարեցման մասին եռակող մ համաձայնագրի ստորագրման պահին։ Հայաստանի իշխանություններն այդ պայմանավորվածության շատ մանրամասներ այդպես էլ չեն ներկայացրել։

Մարիա Զախարովան մի անգամ ակնարկել է՝ ասելով, որ պայմանավորվածությունը պետք է պահպանել։ Երբ նրան հարցրեցին, թե ինչ պայմանավորվածության մասին է խոսքը, նա ասաց՝ հարցրեք ձեր վարչապետին: Եղել են ինչ-որ պայմանավորվածություններ, եղել են ինչ-որ խախտումներ, սրացումներ են լինում․հայկական կողմը մեղադրում Է Ռուսաստանին, իսկ ռուսական կողմը մեղադրում է հայերին։ Ով է ճիշտ, ով է մեղավոր, հավանաբար պատմությունը կդատի: Յուրաքանչյուր կողմ փորձում է յուրովի առաջ մղել իր շահերը։ Այլ հարց է, թե ինչպես ենք մենք պաշտպանում մեր շահերը կամ վարում այնպիսի քաղաքականություն, որը կարող է հանգեցնել մեր շահերի պահպանմանը:

Ինչ վերաբերում է Զանգեզուրի միջանցքին, ես կարծում եմ, որ Ռուսաստանը հետաքրքրված է, որ ինքը վերահսկի այն։ Միջազգային կոնսեսուս կա, որ Սյունիքում ճանապարհները պետք է աշխատեն, իսկ թե ով պետք է վերահսկի, դա ուրիշ հարց է։ Հիմա Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև առճակատում է միջանցքի վերահսկման շուրջ։ Ամենայն հավանականությամբ, Փաշինյանը կրկին մեզ բոլորիս խաբում է, նա շատ լավ հասկանում է, որ խոսքը միջանցքի մասին է։ Այնպես որ, հիմա այս հարցի շուրջ առճակատումը ոչ թե այն խնդրի շուրջ չէ, թե պետք է լինի կամ չլինի միջանցքը, այլ այն, թե ով է վերահսկելու:

Փաշինյանը խոսել է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի առաջընթացի մասին.Երևանն ու Բաքուն համաձայնեցրել են խաղաղության պայմանագրի տեքստի 80 տոկոսը Ձեր կարծիքով՝ առաջիկայում կստորագրվի խաղաղության պայմանագիր։ Ի՞նչ է անհրաժեշտ խաղաղության պայմանագրի ստորագրման համար: Արդյոք Հայաստանը կփոխի իր Սահմանադրությունը։

-Խաղաղության պայմանագիր չի լինելու, որովհետև Ադրբեջանին պետք չէ ոչ մի պայմանագիր, ոչ մի իրավական թուղթ, որը հետո ինչ-որ մեկը իր դեմ կօգտագործի: Ուստի նա չի ստորագրի: Ադրբեջանն ընդամենը երկու անգամ ինչ-որ փաստաթղթեր է ստորագրել, և այդ փաստաթղթերը կոչվում են հրադադարի պայմանագիր։ Ցավոք, այն ժամանակ Հայաստանի իշխանությունը խաղաց Ադրբեջանի հետ միասին և կանգնեցրեց ռազմական գործողությունները։ Ես չեմ հավատում, որ Ադրբեջանը կստորագրի Խաղաղության պայմանագիրը, եթե նույնիսկ Հայաստանը փոխի Սահմանադրությունը։ Մտածեք՝ դրանից հետո ինչո՞ւ է Ադրբեջանը նման Հայաստան թողնում։ Նա կվերցնի ամեն ինչ: Մենք պետք է մտածենք, թե ինչպես որպես պետություն, ազգ կարող ենք վերականգնել մեր ուժերը, որպեսզի հետո կարողանանք այն ցույց տալ։ Իսկ մինչ այդ պարտվողի հետ ոչ ոք ոչինչ չի ստորագրում, պարտվողներին խփում են ու խփում, նրանց օգտագործում են:

Զաբելա Ավագյան