«Աշխարհում տեղի կունենան աշխարհաքաղաքական փոփոխություններ, բայց ոչ Թրամփի պատճառով»․ Լիհայ համալսարանի պրոֆեսոր
Վերջին տարիներին աշխարհաքաղաքական բազմաթիվ գործընթացներ են տեղի ունեցել, որոնք փոխում են ուժերի հավասարակշռությունը միջազգային հարթակում։ REGIONS TV-ին տված առցանց հարցազրույցում ԱՄՆ-ի Լիհայ համալսարանի պրոֆեսոր Արման Գրիգորյանը հայտարարեց, որ առկա միտումներն արդեն իսկ վկայում են այն մասին, որ աշխարհը գնում է դեպի բազմաբևեռություն: Ըստ պրոֆեսորի՝ աշխարհաքաղաքականության ապագան կախված չէ մեկ անձից կամ մեկ երկրից, այլ որոշվում է ավելի լայն համակարգային փոփոխություններով։ «Աշխարհաքաղաքական փոփոխություններն աշխարհում տեղի չեն ունենա Թրամփի պատճառով. այս փոփոխությունները բավականին երկար ընթացք ունեն և հետևանք են Սառը պատերազմից հետո ստեղծված միաբևեռ կարգի քայքայման։ Մենք ականատես կլինենք արևմտյան հեգեմոնիայի դեմ աճող դիմադրությանը։ Թրամփն իր գործողություններով պարզապես կարող է արագացնել այս գործընթացը, քանի որ նա անկայուն առաջնորդ է, որը չունի հետևողական և մտածված դոկտրին ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ»,-ընդգծեց Արման Գրիգորյանը։
Անդրադառնալով ԱՄՆ պետքարտուղարության հունվարի 24-ի որոշմանը` սառեցնել ԱՄՆ արտաքին օգնության գրեթե բոլոր ծրագրերի ֆինանսավորումը, քաղաքագետ Գրիգորյանը նշեց․ «ԱՄՆ-ն համեմատաբար քիչ է ծախսում արտաքին օգնության վրա։ Նրանց իրական նպատակը վատնվող ծախսերի կրճատումը չէ։ Դա ավելի շուտ PR հնարք է, փորձ է ընտրազանգվածին ցույց տալու, որ ինքն ամերիկացի ազգայնական է, ոչ թե գլոբալիստ»:
Մեկնաբանելով Թրամփի օրոք հայ-ամերիկյան հարաբերությունները և հարավկովկասյան տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի շահերը՝ Գրիգորյանը նշեց, որ ԱՄՆ-ը մեր տարածաշրջանում երկու հիմնական շահ ունի, որոնք հետևանքներ ունեն Հայաստանի հետ հարաբերությունների վրա՝ մրցակցությունը Ռուսաստանի հետ և հակամարտությունն Իրանի հետ։
Քաղաքագետի խոսքով՝ ԱՄՆ ազգային անվտանգության վերնախավում որոշ մարդիկ կցանկանային տեսնել Ռուսաստանի հետ Հայաստանի հարաբերությունների լուրջ վատթարացում, ինչը լրացուցիչ գլխացավանք կստեղծեր Ռուսաստանի համար։ «Սա պարզապես ենթադրություն չէ. սա համահունչ է նրան, ինչ ԱՄՆ-ն անում է հետխորհրդային տարածքի այլ հատվածներում։ Սա համահունչ է նաև Rand Corporation-ի կողմից 2019 թվականին հրապարակված շատ հետաքրքիր զեկույցի առաջարկություններին, որտեղ բացահայտորեն խոսվում է Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև սեպ խրելու մասին և Ռուսաստանին ստիպելու ռեսուրսները կենտրոնացնել այս խնդրի լուծման վրա։ Իհարկե, Թրամփը որոշ հաշտարար հայտարարություններ է արել և ցանկություն հայտնել նվազեցնել լարվածությունը Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում։ Հարցը կրկին այն է, թե որքան հետևողական կլինի Թրամփը Ռուսաստանի նկատմամբ իր չափավոր դիրքորոշման մեջ։ Մյուս խնդիրն այն է, որ եթե նույնիսկ Թրամփը լուրջ է տրամադրված, նա պետք է հաղթահարի ԱՄՆ ազգային անվտանգության վերնախավի զգալի դիմադրությունը, որը շատ ագրեսիվ է Ռուսաստանի նկատմամբ: Եթե Թրամփին հաջողվի բարելավել հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ, դա կարող է նվազեցնել Հայաստանում կոշտ դիրքորոշում որդեգրելու ոգևորությունը, որն իր հերթին կնվազեցնի Ռուսաստանի հակահարվածի հավանականությունը Հայաստանի դեմ կամ Ռուսաստանի կողմից Ադրբեջանի հետ Հայաստանի դեմ համագործակցելու հավանականությունը: Բայց ես դեռ պատրաստ չեմ դրա վրա մեծ խաղադրույք կատարել»,- ավելացրեց Գրիգորյանը։
Երկրորդ խնդիրը, ըստ Լիհայ համալսարանի պրոֆեսորի, ԱՄՆ-ի և Իսրայելի միջև օրեցօր աճող հակամարտությունն է Իրանի հետ: «Եթե Թրամփը որոշի սրել հակամարտությունը Իրանի հետ, Ադրբեջանը բնական դաշնակից կլինի այս նախագծում՝ հատկապես հաշվի առնելով Իսրայելի հետ Ադրբեջանի շատ սերտ կապերը։ Այս համատեքստում դժվար է պատկերացնել հայամետ դիրքորոշում հայ-ադրբեջանական ընթացող հակամարտությունում»,-հայտարարեց Արման Գրիգորյանը։
Անդրադառնալով ռուս-ուկրաինական պատերազմին վերջ տալու ԱՄՆ նախագահի խոստմանը, քաղաքագետը լուրջ կասկածներ հայտնեց այդ հարցում։ Գրիգորյանի խոսքով՝ խաղաղության մասին վերացական խոսելը հեշտ է, իսկ կոնկրետ ինչ-որ բանի մասին խոսելը բոլորովին այլ բան է։ «Դժվարանում եմ պատկերացնել, որ ռուսները համաձայնեն որևէ այլ տարբերակի, քան ԱՄՆ-ի կողմից երաշխավորված չեզոքությունը Ուկրաինայի նկատմամբ, Ուկրաինայի և ԱՄՆ-ի կողմից Ղրիմի և առնվազն արևելյան չորս շրջանների անեքսիայի ճանաչումը: Ես նույնպես դժվարանում եմ պատկերացնել, որ Թրամփը համաձայնի դրան։ Եթե նույնիսկ անի, ապա նա իր իսկ ազգային անվտանգության ապարատի ներսում կբախվի շատ լուրջ դիմադրության»,- ընդգծեց նա։
Դոնալդ Թրամփն ընդգծել է Հարավային Կովկասի քաղաքականության մեջ Իրանի ազդեցության սահմանափակման կարևորությունը, և Իրանի հետ համագործակցող երկրները կարող են ԱՄՆ-ի հետ հարաբերություններում սահմանափակումների հետ բախվել։
Իրանի հետ Հայաստանի հարաբերությունների շարունակականությունը կարող է դժգոհություն առաջացնել ԱՄՆ-ում, և որո՞նք են հնարավոր քայլերը, որ պետք է ձեռնարկի Հայաստանը։ Արման Գրիգորյանը հարցին պատասխանեց հարցով. «Իսկ ի՞նչ քայլեր կարող է ձեռնարկել Հայաստանը։ Կապերը խզե՞լ Իրանի հետ։ Դառնա՞լ հակաիրանական կոալիցիայի անդամ։ Ինչի՞ դիմաց»։
Ըստ պրոֆեսորի՝ ԱՄՆ-ը վերջին շրջանում տարբեր պատրվակներով տարածքային պահանջներ է ներկայացնում այլ երկրների նկատմամբ, օրինակ, Կանադան 51-րդ նահանգ դարձնելու և Գրենլանդիայի սեփականությունը ձեռք բերելու։ Հարցին, թե այլ երկրների նկատմամբ ԱՄՆ տարածքային պահանջները կարող են նախադեպ կամ վտանգավոր իրավիճակ ստեղծել աշխարհում և լուրջ սպառնալիք փոքր երկրների համար, Արման Գրիգորյանը պատասխանեց, որ այդ ծրագրերի իրականացումից հետո նախադեպեր չեն ստեղծվի։ «Միացյալ Նահանգները և նրա դաշնակիցները ոտնահարում են միջազգային իրավունքը և այլ պետությունների ինքնիշխանությունը առնվազն 1999 թվականից, երբ նրանք հարձակվեցին Հարավսլավիայի վրա՝ առանց ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի թույլտվության, իսկ հետո նմանատիպ չարտոնված հարձակում իրականացրեցին Իրաքի վրա: Նրանք հարձակվեցին Լիբիայի վրա, հասան Ռումինիայում ընտրությունների չեղարկմանը, հրաժարվեցին ճանաչել Վրաստանում և Վենեսուելայում ընտրությունների արդյունքները, բացահայտ սպառնացին Սլովակիայի նախագահին, իսկ 2013-ին Ուկրաինայում պետական հեղաշրջում կազմակերպեցին։ Այսպիսով, այն նորմերը, որոնց մասին դուք խոսում եք, խարխլվում են ավելի քան երկու տասնամյակ: Ինչ վերաբերում է Բաքվին, ապա նրանք հազիվ թե լրացուցիչ ոգեշնչման կարիք ունենան»,- հայտարարեց Արման Գրիգորյանը։
Զաբելա Ավագյան
