Հայ ժողովրդի մշակութային ժառանգությունը՝ ադրբեջանական ահաբեկչության օբյեկտ

-Ստեփանակերտում քանդվում են Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովի և Վետերանների Միության շենքերը:

– Ժան-Քրիստոֆ Բյուիսոն. Արցախի խորհրդարանի շենքը ժողովրդավարության հանդեպ հայերի նվիրվածության խորհրդանիշն է:

– Ադրբեջանում պետական մակարդակով հակահայկական քաղաքականություն է տարվում։

Մարտի 3-ին ադրբեջանական լրատվամիջոցներով, տելեգրամյան ալիքներով և Ադրբեջանի պետական AzTV հեռուստաընկերությամբ ցուցադրում էին օկուպացված Ստեփանակերտի Վերածննդի հրապարակում գտնվող Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովի շենքի քանդման կադրերը: 

Ըստ հաղորդագրության՝ շենքերը քանդվում են, քանի որ դրանք, իբր, չեն համապատասխանում ճարտարապետության պահանջներին։  Օկուպանտները հրապարակել են նաև Արցախի Հանրապետության խորհրդարանի շենքի հարևանությամբ գտնվող Արցախի վետերանների միության շենքի քանդման կադրերը:

Ադրբեջանցի պատգամավոր Ջեյհուն Մամեդովն այս առիթով հանդես է եկել լկտի հայտարարությամբ, որն ամբողջությամբ ցույց է տալիս ադրբեջանական պետության վերաբերմունքը հայերի և հայկականի նկատմամբ: «Ինչ վերաբերում է Խանքենդիում քանդված շենքերին, ապա դրանք մշակութային ժառանգության հետ կապ չունեն։  Դրանք օկուպացիայից հետո հայերի կողմից կառուցված շենքեր են», – նշել է պատգամավորը։

Մամեդովը «օկուպանտ» է անվանում տարածաշրջանի բնիկ հայ բնակչությանը, որն այժմ ամբողջովին տեղահանված է։

Ավելի վաղ «Հայքի մշակույթի օմբուդսմեն» կազմակերպությունը հայտնել էր, որ Ստեփանակերտի Սուրբ Աստվածածնի Բարեխոսության տաճարը դարձել է ադրբեջանական վանդալների թիրախ: 2023 թվականի նոյեմբերին ադրբեջանցիները Ստեփանակերտի Սուրբ Աստվածածին Մայր Տաճարի գմբեթներից հանել են խաչերը, ինչպես նաև ջարդել Ստեփանակերտի մոտ գտնվող բլրի վրա գտնվող խաչը, որն իր բարձրությամբ երկրորդն էր Եվրոպայում։ «Այս ամենը ևս մեկ անգամ ապացուցում է, որ Ադրբեջանը պետական մակարդակով ոչնչացնում է հայերի հետքերը Արցախում»,-ընդգծել է կազմակերպությունը:

Ադրբեջանի իշխանությունները 1918 թ. ադրբեջանական պետության ձևավորումից ի վեր համակարգված և համակարգված կերպով ոչնչացրել են հազարամյակների ընթացքում ստեղծված հայ ժողովրդի բոլոր հուշարձաններն ու մշակութային ժառանգությունը, որը գտնվել է իրենց վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներում: Այս բարբարոսության նպատակն է հիմնավորել Արցախի և Նախիջևանի անօրինական բռնազավթումն ու բռնակցումը և ապացուցել, որ այնտեղ հայեր երբեք չեն ապրել: Այս շղթայում է Լեռնային Ղարաբաղի և Նախիջևանի տեղանունների անվանափոխման գործընթացը։ Ցանկացած ժողովրդի մշակութային ժառանգության դեմ վանդալիզմը նույնպես ցեղասպանության դրսևորում է։

Արցախում և Նախիջևանում Ադրբեջանի կողմից իրականացվող մշակութային ցեղասպանությունը Թուրքիայի կողմից պետական մակարդակով Արևմտյան Հայաստանում իրականացվող մշակութային ոչնչացման քաղաքականության շարունակությունն է, ինչը վկայում է այն մասին, որ Ադրբեջանի արհեստական կազմավորումը ստեղծվել է հենց ցեղասպան քաղաքականության արդյունքում:

Մինչև Արցախի ամբողջական օկուպացիան ադրբեջանական պետական ռեժիմը շարունակում է յուրացնել և ոչնչացնել Արցախի մշակութային ժառանգությունը: Հարկ է նշել, որ հայկական եկեղեցիները որպես պահեստ օգտագործելը ադրբեջանական ձեռագիր է, որը կապված է բազմաթիվ օրինակների հետ, հատկապես մինչև 1992թ.Շուշիի բերդաքաղաքի ազատագրումը: Արցախի դեմ պատերազմի ժամանակ Շուշիի Ղազանչեցոց Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցին օգտագործվել է որպես զինամթերքի պահեստ։

1988-ի նոյեմբերին Գանձակում (Կիրովաբադ) օրը ցերեկով պղծվեց և ավերվեց Խորհրդային Միության մարշալ Հովհաննես Բաղրամյանի կիսանդրին:

Երկար տարիներ Ադրբեջանը վարում է Արցախի հայկական մշակութային-կրոնական ժառանգության «ալբանացման» քաղաքականություն, և այդ քաղաքականությունը խիստ և հետևողական քննադատության էր արժանանում պատմաբանների և մշակութաբանների կողմից: Տարբեր գնահատականներով, ԼՂ տարածաշրջանում պահպանվում են 4000-ից մինչեւ 6000 հայկական հուշարձաններ, ներառյալ եկեղեցիներ, խաչքարեր եւ մշակութային ժառանգության այլ օբյեկտներ:

Հայկական ժառանգությանը ամենաուժեղ հարվածը հասցրեց 2020 թվականի պատերազմը: Ադրբեջանի հակահայկական քաղաքականությունը, որն ուղղված է արցախյան հիմնախնդրի հանգուցալուծմանը և իրականացվում է էթնիկ զտումների միջոցով, նոր մակարդակի է հասել։ Քաղաքացիական բնակչության դեմ պատերազմը սահուն կերպով վերաճեց Արցախի պետական խորհրդանիշ հանդիսացող պատմական հուշարձանների և շենքերի դեմ պատերազմի և վանդալիզմի այնպիսի հայտնի անձանց հուշարձանների նկատմամբ, ինչպիսիք են Մարշալ Խուդյակովը, Շառլ Ազնավուրը, Իվան (Հովհաննես) Իսակովը, Խաչատուր Աբովյանը և այլք:  Հայկական Չարդախլու գյուղում Հայրենական մեծ պատերազմի երկու հերոսների թանգարանը վերածել են չայխանայի: Պայթեցվել է մարշալ Բաղրամյանի հուշարձանը, պղծվել հայկական գերեզմանաքարերը, ոչնչացվել խաչքարեր։

Շուշիում քանդվել է ԽՍՀՄ կրկնակի հերոս Նելսոն Ստեփանյանի և աշխատանքի հերոս Իվան Թևոսյանի կիսանդրին: Ազոխ գյուղում ոչնչացվել է գեներալ-գնդապետ Սերգեյ Սարդարովի հուշարձանը, Հադրութում՝ ծովակալ Իսակովի հուշարձանը։  Քարինտակ գյուղում ոչնչացվել է Հայրենական մեծ պատերազմի հիշատակին նվիրված հուշակոթողը, Մեծ Թաղերում՝ մարշալ Արմենակ Խանփերյանցի թանգարանը։

Արցախից գրեթե ողջ հայ բնակչությանը տեղահանելուց հետո այնտեղ գտնվող եկեղեցիներից հանում են խաչերը և քանդում պատմական հուշարձանները՝ Ասկերանի շրջանի Խրամորթ գյուղի Ս.Աստվածածին եկեղեցին, Ստ. Շահումյանի հուշարձանը։  Ադրբեջանը ցուցադրաբար փորձում է ավարտին հասցնել հայ ժողովրդի ցեղասպանությունը։  Դա հիմնականում արտահայտվում է հայ քրիստոնեական պատմության և մշակույթի, ազատագրական պայքարի և պետականաշինության խորհրդանիշ հանդիսացող հուշարձանների պղծմամբ, ոչնչացմամբ:

Իսրայելցի թուրք լրագրող Ուզայ Բուլութը հոդված է հրապարակել the European Conservative-ում, որում մեղադրել է Ադրբեջանին պատմությունը կեղծելու մեջ և դատապարտել Ադրբեջանի կառավարության որոշումը՝ ջնջել Լեռնային Ղարաբաղի կրոնական հուշարձանների վրա հայկական գրությունները: Թուրք լրագրողն անդրադարձել է նաև 1914-23թթ.հայերի, ասորիների և հույների ցեղասպանությունից հետո Թուրքիայում հայկական մշակութային ժառանգության ոչնչացման խնդրին: Հայերին պատկանող տների և այլ մասնավոր անշարժ գույքի հետ մեկտեղ եկեղեցիներն ու դպրոցական շենքերը նույնպես անհետացել են կամ վերածվել բանկերի, ռադիոկայանների, մզկիթների, պետական դպրոցների, պահեստների, կամ մասնավոր տների և ախոռների:

Ադրբեջանը շարունակում է պետական մակարդակով ոչնչացնել և յուրացնել ոչ միայն Արցախի գրավված մշակութային ժառանգությունը, այլև պետական և մասնավոր կառույցների շենքերը:

«Սոցիալական ցանցերի ադրբեջանական հարթակներում հրապարակված հերթական տեսանյութում երևում է, թե ինչպես են ադրբեջանցի վանդալները ձևափոխում Արցախի Բանկի գլխամասային գրասենյակի շենքը և թալանում Ազգային ժողովի շենքը», – Facebook-ի իր էջում գրել է «Հայքի մշակույթի» պաշտպան Հովիկ Ավանեսովը: Ոտնձգելով Արցախի անկախության և ժողովրդավարության խորհրդանիշներից մեկի նկատմամբ ՝ Ադրբեջանը հստակ ուղերձ է հղում աշխարհին, որ փակ է համարում արցախցիների՝ հայրենիք արժանապատիվ վերադարձի հարցը։

«Ֆիգարո»-ի փոխտնօրեն Ժան-Քրիստոֆ Բյուիսոնը մեկնաբանել է ադրբեջանցիների կողմից Ստեփանակերտում Արցախի խորհրդարանի շենքի ոչնչացումը: «2500 տարվա ընթացքում Արցախում՝ հայկական հողում, հայության բոլոր հետքերի մեթոդական ոչնչացումը շարունակվում է։  Ադրբեջանցիները քանդել են այն շենքը, որտեղ տեղակայված էր Ազգային ժողովը։  Կրկնակի հարված. նրանք նաև ջնջում են ժողովրդավարությանը հայերի նվիրվածության խորհրդանիշը», – գրել Է նա Х սոցցանցում։

     Զաբելա Ավագյան