Միքայել Նահապետյան. Ադրբեջանը եկեղեցու ազդեցությունը կօգտագործի որպես ճնշման լծակ Փաշինյանի վրա՝ կասկածի տակ դնելով նրա լեգիտիմությունը և ձեռք բերված պայմանավորվածությունները կատարելու կարողությունը

Երկրում շարունակվում է Հայ Առաքելական Եկեղեցու և իշխանությունների միջև հակամարտությունը։ Իշխանությունները մեղադրում են եկեղեցուն պետական ​​գործերին միջամտելու մեջ, ինչը հակասում է աշխարհիկ պետության սկզբունքներին։ Կառավարությունը ձգտում է սահմանափակել եկեղեցու ազդեցությունը քաղաքական գործընթացների վրա։ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը մեղադրել է Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին II-ին կուսակրոնության երդումը խախտելու մեջ, կոչ է արել նրան փոխարինել, ապա հայտարարել է «քրեաօլիգարխիկ հոգևորականության ծրագրի» կանխարգելման մասին։ Երևանի դատարանը երկու ամսով կալանավորել է Շիրակի թեմի առաջնորդ, արքեպիսկոպոս Միքայել Աջապահյանին, ով մեղադրվում է կառավարությունը տապալելու կոչեր անելու մեջ։

Իր հերթին, Եկեղեցին, որն ունի զգալի ազդեցություն և հեղինակություն հասարակության մեջ, քննադատում է կառավարությանը այն քաղաքականության համար, որը, ըստ եկեղեցական գործիչների, խաթարում է ազգային ինքնությունը:

Հասարակական և քաղաքական գործիչ Միքայել Նահապետյանը կարծում է, որ Եկեղեցին մեծ ազդեցություն ունի հասարակական կարծիքի վրա: Այս ազդեցությունը պատմականորեն պայմանավորված է Եկեղեցու՝ որպես ազգային ինքնության և մշակույթի պահապանի դերով: Այս ազդեցությունը, ըստ Նահապետյանի, օգտագործվում է կառավարության քաղաքականությունը քննադատելու համար, հատկապես արտաքին քաղաքականության և հարևան երկրների հետ հարաբերությունների հետ կապված հարցերում: Նրա կարծիքով, դա կարևոր բարոյական հեղինակություն է, որին շատ հայեր լսում են կարևոր որոշումներ կայացնելիս: Դա վկայում են նաև հասարակական կարծիքի հարցումները:

Միքայել Նահապետյանը REGIONSTV-ի հետ զրույցում նշեց, որ Փաշինյանի պատերազմը Հայ Առաքելական եկեղեցու դեմ ուղղված է, առաջին հերթին, Հայաստանին անկախությունից զրկելուն։ Նրա կարծիքով՝ Փաշինյանի քաղաքական նպատակն է կամ ոչնչացնել եկեղեցին որպես ինստիտուտ, կամ նվազեցնել դրա ազդեցությունը և հասնել կոնսենսուսի՝ «մենք ձեզ չենք դիպչի, իսկ դուք չեք խոսի արտաքին քաղաքականության հարցերի մասին»։

Նահապետյանը ընդգծեց, որ Հայ եկեղեցու վրա հարձակումները ոչ միայն ներքին հակամարտություն են, այլև ազգային ինքնության և ինքնիշխանության թուլացմանն ուղղված ավելի լայն ռազմավարության մի մաս։

«Հայ եկեղեցու՝ Արցախի խնդրի, արցախցիների վերադարձի իրավունքի և այլ ազգային հարցերի վերաբերյալ հայտարարություններին զուգահեռ, Փաշինյանի վարկանիշն ու ազդեցությունը նվազում են։ Նման իրավիճակում հարց է առաջանում. արդյո՞ք Փաշինյանն ընդհանրապես ազդեցություն ունի, և արդյո՞ք իմաստ ունի, որ արտաքին քաղաքականության խաղացողները խոսեն նրա հետ։ Հայ եկեղեցին օգտագործում է իր ազդեցությունը Սփյուռքում և տարբեր երկրներում և հանդես է գալիս բազմաթիվ նախաձեռնություններով, որտեղ Արցախի խնդիրը քննարկվում է տարբեր խորհրդարաններում և հասարակություններում։ Կարծում եմ՝ սա դուր չի գալիս Ադրբեջանի իշխանություններին, և նրանք այս հարցը բարձրացնում են բանակցային գործընթացում, և սա լուրջ խնդիր է դառնում Հայաստանի իշխանությունների համար։ Եվ Հայաստանի իշխանությունները, կարծում եմ, որոշել են վերջնականապես լուծել այս հարցը», – նշեց Միքայել Նահապետյանը։

Նահապետյանի խոսքերը մտավախություն են առաջացնում, որ Հայ եկեղեցին կարող է դառնալ առևտրի առարկա բարդ աշխարհաքաղաքական խաղերում: Նա ենթադրում է, որ Ադրբեջանը կօգտագործի եկեղեցու ազդեցությունը որպես ճնշման լծակ Փաշինյանի վրա՝ կասկածի տակ դնելով նրա լեգիտիմությունը և ձեռք բերված պայմանավորվածությունները կատարելու կարողությունը:

«Անկասկած, ադրբեջանական կողմը հարցը կդնի ուղիղ՝ Փաշինյան, եթե քո ազդեցությունն ու վարկանիշը աննշան են, իսկ Եկեղեցին ունի երկուսն էլ, ապա ի՞նչ իմաստ ունի քեզ հետ բանակցելը: Ի վերջո, վաղը քո երկրում ինչ-որ մեկը կվիճարկի համաձայնագիրը: Գուցե մենք պետք է փնտրենք մեկ այլ բանակցողի, իշխանության իրական կրողի»: Նման իրավիճակում Փաշինյանը ստիպված է զգում սպառիչ պատասխան տալ այս հարցին: Հենց սա է պատճառը, որ Փաշինյանը, հավանաբար, փորձում է ցույց տալ գոնե որոշակի հաջողություններ բանակցային ճանապարհին, ապացուցել իր լեգիտիմությունը և հասարակության կողմից աջակցվող պարտավորություններ ստանձնելու կարողությունը:

Միքայել Նահապետյանը կարծում է, որ կա նաև նախապատմություն. «Կարող եմ հիշեցնել, որ 2023 թվականի հուլիսի 25-ին մամուլի ասուլիսում վարչապետ Փաշինյանը հայտարարեց, որ «Արևմտյան Ադրբեջանի» գաղափարը առասպել է, և Հայաստանի բոլոր լրագրողները, քաղաքական գործիչները և հասարակական գործիչները, ովքեր խոսում են այս ռիսկի մասին, մեղսակից են այս ծրագրին, և մենք պարզապես պետք է լռենք դրա մասին։ Խնդիրն ինքն իրեն կլուծվի։ Նա կարծում էր, որ «Արևմտյան Ադրբեջանի» գաղափարը հայելային գաղափար է, որը առաջանում է, երբ մենք բարձրացնում ենք Լեռնային Ղարաբաղի հարցը։ Նրանք ասում են, որ իրենք պետք է բարձրացնեն այս հարցը։ Բայց, ինչպես տեսնում ենք, կյանքը ապացուցել է, որ նույնիսկ եթե մենք չունենանք պետական ​​քաղաքականություն Լեռնային Ղարաբաղի հարցում, Ադրբեջանի իշխանությունները կշարունակեն իրենց քաղաքականությունը, և այս խնդիրը չի անհետանա։ Կարող ենք միայն նշել, որ Փաշինյանին երկու տարուց ավելի պահանջվեց այս խնդրի լրջությունը գիտակցելու համար։ Երբ մենք խոսեցինք այս խնդրի մասին, նա ասաց, որ այնտեղ խնդիր չկա, դա պարզապես հայելային պատմություն է, և մենք պարզապես պետք է լռենք Լեռնային Ղարաբաղի մասին, և նրանք այլևս չեն խոսի «Արևմտյան Ադրբեջանի» մասին», – ընդգծեց Նահապետյանը։

Նա նշեց, որ վարչապետի նման հայտարարությունը սուր քննադատել են  եկեղեցական գործիչներն և մտավորականները , ովքեր դա համարում էին ազգային շահերին սպառնացող վտանգ։

Հասարակական գործչի խոսքով՝ սխալ է Լեռնային Ղարաբաղը և այսպես կոչված «Արևմտյան Ադրբեջանը» հավասարեցնելը։ Սրանք բոլորովին տարբեր հարցեր են՝ պատմականորեն, քաղաքականապես և իրավական առումով։

«Կարծում եմ, որ բանակցությունների ընթացքում, տարբեր լոբբիստական ​​ուժերի ազդեցության տակ, Փաշինյանը ճշգրտեց իր քաղաքականությունն ու փիլիսոփայությունը՝ հարմարվելով թուրքական և ադրբեջանական քաղաքական պատմություններին։ Նա արդեն լրջորեն հավատում է այն քաղաքական կուրսին և փիլիսոփայությանը, որը առաջ է մղում Ադրբեջանը», – ասաց Միքայել Նահապետյանը և հավելեց, որ «Հայաստանում կան տարբեր քաղաքական հայացքներ։ Լուրջ մարդիկ աշխատել են Փաշինյանի հետ։ Անուններ չեմ նշի։ Այս մարդիկ լուրջ ազդեցություն և գիտական ​​կշիռ ունեն պատմության, քաղաքականության և այլնի մեջ։ Նրանք երկար և լուրջ աշխատել են Փաշինյանի հետ՝ ապացուցելու համար, որ նման թուրքամետ իրավական քաղաքական կուրսը միակ ռացիոնալ կուրսն է, որին կարող է հետևել Հայաստանի ցանկացած կառավարություն։ Եվ նա, կարծում եմ, լրջորեն հավատում և հետևում է այս քաղաքականությանը»։

Քաղաքական գործիչը կարծիքով՝ երբ Եկեղեցին, օրինակ, Շվեյցարիայում կամ այլ եվրոպական երկրներում կազմակերպեց քննարկումներ ԱՀ բանաձևի վերաբերյալ, այդ գործողություններին հաջորդեցին Ալլահ Շուքյուր Փաշազադեի և Փաշինյանի արձագանքը։

«Մենք չպետք է մտածենք, որ «Արևմտյան Ադրբեջանի» գաղափարը պարզապես հայելային քաղաքական ծրագիր է։ Ես կարծում եմ, որ սա ինքնին հասկանալի ծրագիր է Ադրբեջանի համար։ Նույնիսկ եթե մենք հրաժարվենք մեր բոլոր իրավունքներից, նրանք կխթանեն այս գաղափարը, և սա լուրջ խնդիր է Հայաստանի համար, քանի որ «Արևմտյան Ադրբեջանը» էապես չի ճանաչում Հայաստանի Հանրապետությունը, համարում է, որ կառավարությունը և հայկական պետությունը օկուպացրել են իրենց հողերը, և սա լուրջ խնդիր է։ Ես կարծում եմ, որ սա ագրեսիայի նախապատրաստություն է։ «Արևմտյան Ադրբեջանը» սպառնալիք է Հայաստանի համար, և իշխանությունները դա չեն տեսնում։ Ես կարծում եմ, որ նրանք անհամարժեք են իրավիճակին», – նշեց Նահապետյանը։

Նահապետյանը ընդգծեց, որ այս սպառնալիքի անտեսումը Հայաստանի իշխանությունների կողմից լուրջ մտահոգության առիթ է։ Նա նշեց, որ Հայաստանի իշխանությունների գործողությունները վկայում են կարևոր արտաքին քաղաքական որոշումներ կայացնելու նախապատրաստությունների մասին, մասնավորապես՝ Ադրբեջանի հետ հնարավոր խաղաղության համաձայնագիր ստորագրելու համար։ Պատճառը ոչ թե Հայաստանի իշխանությունների կուրսն է, այլ Ալիևի կամքը, քանի որ նա, ըստ երևույթին, չի պլանավորում խաղաղության համաձայնագիր ստորագրել։ Նահապետյանը նաև մտահոգություն հայտնեց, որ այս համատեքստում Հայաստանի իշխանությունները կարող են զիջումների գնալ, որոնք կվտանգեն երկրի անվտանգությունն ու ինքնիշխանությունը։ Նրա կարծիքով՝ խաղաղության համաձայնագիր հնարավորինս շուտ ստորագրելու ցանկությունը կարող է հանգեցնել Հայաստանի շահերի անտեսմանը և Ադրբեջանի պահանջների բավարարմանը՝ ի վնաս հայկական կողմի։

Եզրափակելով՝ Միքայել Նահապետյանը նաև նշեց, որ ձերբակալությունները կապված են ընտրությունների հետ և դրանց մի մասն են կազմում։ Նրա կարծիքով՝ իշխանությունները պատրաստվում են 2026 թվականի ընտրարշավին, և նման հայտարարությունները ընդգծում են քաղաքական ոլորտում աճող լարվածությունը՝ ստեղծելով անվստահության մթնոլորտ առաջիկա ընտրական գործընթացների նկատմամբ։

Զաբելա Ավագյան