Ալիևը Պուտինին խոստացել է չստորագրել Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագիր. Փաշինյանը դա շատ լավ գիտի. քաղաքագետ Արմեն Վարդանյան

Ըստ քաղաքագետի՝ Փաշինյանի՝ Ադրբեջանից Նախիջևան անարգել մեկնելու առաջարկը՝ Երասխից Մեղրի անարգել մեկնելու դիմաց անհավասար պայման է

Վերջերս ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը գաղտնազերծեց նախկինում չհրապարակված մանրամասներ պարունակող փաստաթղթեր, որոնք հաստատում էին, որ 90-ականների վերջին Ռոբերտ Քոչարյանը և Հեյդար Ալիևը, առանց միջնորդների նախնական պայմանավորվածություն են ձեռք բերել Ղարաբաղյան հիմնախնդիրը լուծել տարածքներ փոխանակելով՝ Մեղրին՝ Ղարաբաղի դիմաց։ Թեև այս նախաձեռնությունը չիրականացավ, սակայն այն նկատելի ազդեցություն ունեցավ կովկասյան տարածաշրջանի քաղաքական իրավիճակի վրա։

Քաղաքագետ Արմեն Վարդանյանը REGIONSTV-ի հետ զրույցում գաղտնազերծված նյութերի վերաբերյալ նշեց, որ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը նոր բան չի ներկայացրել. այս ծրագիրը վաղուց հայտնի էր հայկական շրջանակներում։ Նա ընդգծեց, որ յուրաքանչյուր փաստաթուղթ ունի գաղտնիության ժամկետ, որից հետո դրա բովանդակությունը հասանելի է դառնում հանրությանը։

«Ցանկացած փաստաթուղթ ունի իր գաղտնիության ժամկետը, որից հետո այն կարող է գաղտնազերծվել։ Քանի որ Ղարաբաղի կարգավորման «Գոբլի պլանն» այլեւս չի քննարկվում, այն արդեն պատմությանն է պատկանում։ Այդ իսկ պատճառով ԱՄՆ-ն որոշեց գաղտնազերծել այն։ Համոզված եմ, որ առաջիկայում փաստաթղթերի նոր հրապարակումներ կլինեն»,- ասաց քաղաքագետը։

Նիկոլ Փաշինյանը վերջերս հրավիրված ասուլիսում հայտարարել էր՝ «Մենք դեմ չենք անխոչընդոտ հաղորդակցությանը, բայց անխոչընդոտ չի նշանակում շրջանցել Հայաստանի իրավազորությունը»։

Արմեն Վարդանյանը անհավասար պայման է համարում Փաշինյանի՝ Ադրբեջանից Նախիջևան անարգել մեկնելու առաջարկը՝ Երասխից Մեղրի անարգել մեկնելու դիմաց։ Փորձագետը նշեց, որ միևնույն ժամանակ Հայաստանը մուտք կունենա դեպի իրանական երկաթուղի, որը չափազանց կարևոր է երկրի համար։ Իրանական երկաթուղի մուտքը նոր ուղիներ կբացի բեռնափոխադրումների և առևտրի համար, ինչն իր հերթին կարող է նպաստել երկրի տնտեսական զարգացմանը:

Ի դեպ, դեռ հոկտեմբերին Կազանում Փաշինյան-Ալիեւ հանդիպմանը հայկական կողմը նախ բանավոր, ապա գրավոր առաջարկել էր ապաշրջափակել հաղորդակցությունները։ Սակայն Ալիեւը դեռեւս գրավոր պատասխան չի տվել։ Փորձագետի խոսքով, Ադրբեջանը դեմ չէ հաղորդակցությունների ապաշրջափակմանը, սակայն ցանկանում է միջանցքը ստանալ իր պայմաններով, այն է՝ հայկական կողմը չպետք է ստուգի ադրբեջանական բեռները։

«Ադրբեջանը ցանկանում է միջանցք ստանալ այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքով, որը պետք է պահպանի ՌԴ ԱԴԾ-ն։ Նախ՝ Ալիևը չի ցանկանում, որ այնտեղ հայ զինվորները կանգնեն և ստուգեն ադրբեջանական բեռները, ուստի նա պնդում է, որ հայկական կողմը չպետք է վերահսկի այս միջանցքը։ Հայկական կողմը պնդում է, որ հայ սահմանապահները պետք է պարզեցված ընթացակարգով ստուգեն ադրբեջանական բեռնափոխադրումները։ Եթե ​​Հայաստանը կատարեր Ալիևի բոլոր պահանջները, ապա այս ճանապարհը, ինչպես միջանցքը, վաղուց բաց կլիներ. Ինչպես տեսնում ենք, ոչ ճանապարհ կա, ոչ միջանցք, ինչը նշանակում է, որ Ալիևը դժգոհ է։ Սա խոսում է այն մասին, որ իրերի ներկայիս վիճակը ձեռնտու չէ Ալիևին։ Ադրբեջանը ձգտում է ստեղծել միջանցք, որը ենթադրում է նվազագույն ստուգումներ և հսկողություն, սակայն նման սխեման օրինական մտահոգություններ է առաջացնում հայկական կողմի մոտ, որը պնդում է իր իրավունքը՝ վերահսկելու և ստուգելու բոլոր բեռները»,- նշեց Արմեն Վարդանյանը։

Վարդանյանը, սակայն, պաշտպանում է վարչապետ Փաշինյանի այն դիրքորոշումը, որ «ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի գաղտնազերծված նյութերն իրականում նշում են ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման վերաբերյալ հայկական հիմնական գաղափարների ավարտը»։ Բանակցային գործընթացի հենց սկզբում, ինչպես նշեց փորձագետը, ակնհայտ դարձավ, որ խեղաթյուրվում է հակամարտության էությունը․«Հայկական դիվանագիտությունը ամեն կերպ փորձում էր համոզել միջազգային հանրությանը, որ ղարաբաղյան հակամարտությունը տարածքային խնդիր չէ, դա ազգային ինքնորոշման խնդիր է։ Այս խնդիրը վերաբերում է մարդու իրավունքներին և Լեռնային Ղարաբաղում ապրող հայերի իրավունքներին։ Ես, ինչպես շատերը, կիսում եմ այս կարծիքը»։

Հիշեցնենք, որ ավելի վաղ վարչապետ Փաշինյանը ՀՀ նախկին նախագահներին հրավիրել էր բանավեճերի Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի շուրջ։ Այնուհետև Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը խորհուրդ տվեց Փաշինյանին հրապարակել բանակցությունների նյութերը, սակայն նա դա չարեց, իսկ տեղեկատվությունը տրամադրեց ԱՄՆ-ը։ Վերջին ասուլիսում Փաշինյանը նշեց, որ այս դիվանագիտական ​​փաստաթղթերի հրապարակմամբ փակվեց թեմայի քննարկումը։

Արմեն Վարդանյանը համաձայն չէ Փաշինյանի կարծիքի հետ՝ պնդելով, որ այս դիվանագիտական ​​փաստաթղթերի հրապարակումը փակել է թեման, սակայն հարցերը դեռ մնում են։ Նա ընդգծեց, որ, մասնավորապես, Տեր-Պետրոսյանը և այլ քաղաքական գործիչներ պնդում են, որ 2019 թվականին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները Փաշինյանին ներկայացրել են փաստաթղթի նոր տարբերակը, որը նա մերժել է․«Շատերը կարծում են, որ այդ մերժումը Ադրբեջանին հիմք է տվել Հայաստանի դեմ ագրեսիայի համար։ Այնպես որ, Փաշինյանը շատ հարցեր ունի, բայց պետք է պատասխանի»։ Վարդանյանի կարծիքով՝ քննարկումները չեն հանդարտվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ Փաշինյանը չի տվել բարձրացված հարցերի պատասխանները։

Ըստ Վարդանյանի՝ վարչապետ Փաշինյանը փորձում է ազատվել Արցախի կորստի պատասխանատվությունից՝ ասելով, որ խնդիրները սկսվել են դեռ իր իշխանության գալուց առաջ։ «Արցախի կորստի հիմնական մեղավորը Փաշինյանն է, քանի որ պատերազմի ժամանակ նա եղել է Հայաստանի ղեկավարը, և պետք է ճիշտ որոշումներ կայացներ։ Փաշինյանն, իհարկե, փորձում է ազատվել պատասխանատվությունից։ Նրա հռետորաբանությունը հաճախ ներառում է մեղքը իր նախորդների վրա բարդելու փորձ՝ մոռանալով նշել, որ հենց իր ղեկավարությամբ է երկիրը բախվել աղետալի հետևանքների։ Որպես վարչապետ՝ նա ոչ միայն չբարելավեց իրավիճակը, այլեւ վատթարացրեց այն, ինչը հետագայում հանգեցրեց Արցախի կորստին»,- նշեց փորձագետը։

Անդրադառնալով «Խաղաղության պայմանագրի» ստորագրմամբ Մինսկի խմբի լուծարման հնարավորության մասին Փաշինյանի հայտարարությանը, Արմեն Վարդանյանն ընդգծեց, որ այստեղ որոշակի նրբություն կա. «Փաստորեն, Փաշինյանը չի ցանկանում նպաստել ՄԽ-ի լուծարմանը։  Նա ասում է, որ Հայաստանը պատրաստ է քննարկել Մինսկի խմբի լուծարումը, եթե Ադրբեջանը համաձայնի Հայաստանի հետ խաղաղության համաձայնագիր կնքել։ Բայց կա մեկ «բայց». Կարծում եմ՝ Փաշինյանը քաջ գիտակցում է, որ Ալիևը ոչ մի դեպքում չի համաձայնի Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագիր կնքել։ Ալիևը Պուտինին խոստացել է չստորագրել Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագիրը և Փաշինյանը դա շատ լավ գիտի։ Հետևաբար պնդում է, որ եթե Ադրբեջանը գնա այս քայլին և ստորագրի համաձայնագիրը, ապա պատրաստ է դիտարկել Մինսկի խումբը լուծարելու տարբերակը։ Իրականում նա հասկանում է, որ Ալիեւն այս քայլին չի գնա։ Մինսկի խումբը ո՛չ Հայաստանն է ստեղծել, ո՛չ էլ՝ Ադրբեջանը, որպեսզի նրանք էլ լուծարեն։ Այս խումբը ստեղծվել է միջազգային հանրության կողմից։ Միջազգային հանրությունն է, որ պետք է լուծարի ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը»։

Զաբելա Ավագյան