«Քառօրյա պատերազմը ցույց տվեց, որ մեր առաջնագիծն ավելի ամուր է, քան կոռումպացված թիկունքը». Կ. Անդրեասյան
ՀՀ Մարդու իրավունքների նախկին պաշտպան Կարեն Անդրեասյանը հրաժարականից հետո առաջին հարցազրույցն է տվել ԳԱԼԱ-ին՝ անդրադառնալով քառօրյա պատերազմից հետո առաջացած իրավիճակին, այն մարտահրավերներին, որոնց առաջ կանգնել է մեր երկիրը: «Ղարաբաղի շուրջ բանակցություններն ավարտվեն ու նոր բոլորովս զբաղվենք ներքին թշնամուց փողերը հետ բերելով, որ վերջապես կարողանանք արտաքին թշնամուց հողերը հետ բերել կամ գոնե հարյուր հազարավոր գնացածներին հետ բերել»,- ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է նախկին օմբուդսմենը՝ ընդգծելով «պետական վարկերից, ատկատներից, չմուծված հարկերից ու կերածների մի արդար և ամբողջական ցուցակ կազմելու» անհրաժեշտությունը:
Կարեն Անդրեասյանի հետ ԳԱԼԱ-ի հարցազրույցը՝ ստորեւ:
-Պարոն Անդրեասյան, Դուք ՄԻՊ պաշտոնում շատ եք անդրադարձել երկրում կոռուպցիայի առկայությանը, մարդու իրավունքների պաշտպանության եւ ժողովրդավարության ամրապնդման անհրաժեշտությանն ու հրատապությանը:
Քառօրյա պատերազմից հետո միայն սկսեցինք թերեւս ավելի լավ պատկերացնել, թե իրականում կոռուպցիան ինչ ահռելի վնաս է հասցնում մեր երկրի ազգային անվտանգությանը: Ի՞նչ եք կարծում, ունա՞կ ենք դասեր քաղել տեղի ունեցածից, հնարավորինս կարճ ժամանակահատվածում ուղղել այն սխալները, որոնք թույլ են տրվել այս ընթացքում:
-Քառօրյա պատերազմը ցույց տվեց, որ մեր առաջնագիծն ավելի ամուր է, քան կոռումպացված թիկունքը, եւ այն, որ թիկունքն այս վիճակում է, տարիներ շարունակ բոլորիս մտահոգության առարկան է եղել եւ՛ կոռուպցիայի տեսանկյունից, եւ՛ մարդու իրավունքների համատարած խախտումների տեսանկյունից, եւ՛ ժողովրդավարության հետ կապված խնդիրներից: Նույնիսկ այսպիսի մի շրջան կար եւ գուցե նաեւ հիմա էլ պահպանվել է որոշ մարդկանց մոտ այն մտայնությունը, որ երբ մենք խոսում ենք մարդու իրավունքներից, ժողովրդավարությունից, դրանք անարժեք խոսքեր են պատերազմական իրավիճակում, այնինչ հենց այդ կարեւոր աշխատանքը պետք է ամրացներ մեր թիկունքը, որպեսզի այսօր ռազմաճակատում շատ ավելի բարվոք վիճակ լիներ՝ թե մեր զինվորի կյանքի անվտանգության տեսակետից, թե նրա մարտունակության եւ զինվածության տեսանկյունից:
Այսինքն, այն, ինչ այսօր թիկունքում, ցավոք սրտի, այսպիսի ծանր վիճակ է ստեղծվել, դա հաստատ ռազմաճակատի մեղքը չէ: Հակառակը, մենք ենք խանգարում այս վիճակով առաջնագծում կանգնածներին:
-Ինչո՞ւ է Ձեր կարծիքով «թիկունքը» թուլացել այս աստիճան, այսքան բարոյալքվել, որ հիմա ստեղծվել է մի իրավիճակ, որ առաջնագծում կանգնածներն են փրկում, սրբագրում «թիկունքի» թույլ տված սխալները:
-Որովհետեւ մեր հասարակությունը եւ հատկապես քաղաքական ուժերը չեն կարեւորել շատ էական հարցեր, որոնք տարիներ շարունակ բարձրաձայնել են իրավապաշտպանները, բարձրաձայնել են առանձին կուսակցություններ, առանձին գործիչներ: Օրինակ՝ ընտրական իրավունքի պաշտպանությունը Հայաստանում, խայտառակ կոռուպցիոն վիճակը նույն դատարաններում, իրավապահ համակարգի առանձին օղակներում: Այս երեւույթները, որոնք ինչպես նշեցիք, իմ պաշտոնավարման տարիներին շատ անգամներ ենք բարձրաձայնել, բայց երբ մենք դա խոսում ենք խաղաղ պայմաններում, թվում է, թե հասարակության ուշադրությունը լուրջ եւ կարեւոր բաներից շեղում ենք, եւ այսօր շատերը բախվում են թալանի հետ կապված մտահոգությանը, որը զենքի բացակայությունը ծնող թալան է: Այ նման պահերին սկսում ենք հիշել ժողովրդավարության, մարդու իրավունքների արդար մրցակցության, հարկեր վճարելու եւ մնացածների մասին: Շատ ցավալի է, որ հասարակությունը քնում-քնում եւ արթնանում է միայն մեծաթիվ զոհերից հետո:
-Այս ամենը չէին կարող չհասկանալ մարդիկ, ովքեր իրականում մեղավոր են կատարվածի համար, եթե չասենք, որ մեղավոր ենք յուրաքանչյուրս՝ նման իշխանություն ունենալու համար:
-Ես չեմ կարծում, որ բոլորս ենք մեղավոր, եւ պետք է դադարել ընդհանրացնել մեղքը: Բոլորս մեղավոր չենք: Ես տարիների ընթացքում հասկացա, որ մեղավորները շատ կոնկրետ մարդիկ են, որոնք շատ կոնկրետ հասկանում են իրենց արածն ու չարածը: Եվ հետո, երբ պետք է լինում արդեն հաշվետու լինել, սկսում են լղոզել, մեղավորներ փնտրել երկրից դուրս, երկրից ներս, եւ մենք էլ ինչ-որ իմաստով խղճի խայթ ենք զգում եւ ուզում ենք մեր վրա վերցնել: Ես եւ դուք որեւէ բանում մեղավոր չենք, որ թիկունքում կան այնպիսի արատավոր երեւույթներ, ինչպիսին է կոռուպցիան եւ շատ այլ վատ երեւույթներ: Մեղավոր են դրա համար բոլոր նրանք, ովքեր ունեն կոնկրետ պատասխանատվություն:
-Ի՞նչ եք կարծում, հետհայացք նետելով կատարվածի վրա, առաջնագծում տեղի ունեցող ողբերգական զարգացումներին՝ չե՞ն հասկանում, որ մեղքի շատ կոնկրետ բաժին ունեն:
-Իրենք շատ լավ գիտեն, որ մեղավոր են, իրենք ոչ միայն ցինիկաբար տարիներ շարունակ գիտակցել եւ օգտվել են այն երեւույթներից, որոնք պատճառ են դարձել թե՛ արտագաղթին, թե՛ առաջնագծում եղած վիճակին, թե՛ մեր բոլոր պրոբլեմներին, այդ մարդիկ շատ վաղուց, շատ երկար ժամանակ գիտեն եւ օգտվում են, հաճույք են ստանում այն բոլոր խնդիրներից, որոնք կուտակվել են: Իրենք շահառուն են այն ամենի, ինչի մասին մենք այսպես վրդովված խոսում ենք:
-Իսկ սխալներն ընդունելու, եղածից դասեր քաղելու պատրաստակամություն տեսնո՞ւմ եք:
-Ոչ մի երկրում ոչ մի կոռուպցիոներ ինքը չի նստում ու խղճի խայթից արտասվում ու գնում եկեղեցի մոմ վառում, մեղքերը քավում եւ այլն: Դա ստիպում է անել հասարակությունը: Հասարակությունը՝ Ձեր՝ լրագրողների միջոցով, իրավապահ մարմինների միջոցով, քաղաքական ուժերի, ակցիաների միջոցով եւ այլն: Բայց երբեք պետք չէ սպասել, որ որեւէ թալանչի ինքնուրույն խղճի խայթ կունենա: Պետք է ստիպել, որ առաջանա այդ խղճի խայթը: Իսկ նրանք շատ են եւ շատերի մոտ առաջացնելով այդ խղճի խայթը, կկարողանանք վերականգնել արդարությունը երկրում, որի բացակայության պատճառով մարդիկ գնում են երկրից կամ սահմանում թուլացած վիճակում հայտնվում:
-Պարոն Անդրեասյան, դուք Ֆեյսբուքում էլ գրել եք, որ «փողերը պիտի որ հետ բերեին իրավապահները, բայց մեկը լինի նրանց տարածը հետ բերի»: Գիտենք, որ նույն իրավապահները եւս թաղված են կոռուպցիայի մեջ…
-Ես առաջին անգամ չէ, որ ասում եմ, եւ հիմա որպես ազատ քաղաքացի չէ, որ ասում եմ, որպես օմբուդսմեն նույնպես բազմաթիվ անգամ ասել եմ, որ քրեական արդարադատությունը Հայաստանում ամենավատ վիճակում գտնվող օղակներից մեկն է, եւ այստեղ ի նկատի չունեմ միայն դատարանը, այլ ամբողջ շղթան. սկսած ոստիկանություն, քննչական մարմիններ, դատախազական մարմին, վերջում՝ դատարաններ… Այսինքն այս ամբողջ շղթայում հատկապես քրեական արդարադատությունը կաղում է, եւ դրա մասին նոր չէ, որ մենք պետք է բացահայտենք:
Ես պետք է նաեւ օբյեկտիվ լինեմ եւ ասեմ, որ էականորեն այդ մարմիններում նվազել է կաշառակերությունը, կրճատվել է, առանձին տեղերում նույնիսկ վերացել է, բայց ընդհանուր կոռուպցիոն մթնոլորտը, այսինքն զանգով գործերի կարճելը կամ զանգով գործեր սկսելը, իրար հետ հարաբերվելը, կտուր լինելը այս կամ այն բիզնեսին, այս երեւույթները դեռ կան, պահպանվում են, դրա համար եմ ասում, որ մի առանձին մարմին կամ հասարակության մի աչք պետք է հետեւի, թե ինչ է կատարվում իրավապահ օղակներում՝ հենց կոռուպցիոն տեսանկյունից:
Արմենուհի Վարդանյան
