Ռուբեն Մեհրաբյան. Ռուսաստանի շահերը ուժի մեջ՝ ապահովել, որպեսզի Խաղաղության պայմանագիրը չստորագրվի
Մայիսի 16-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, ինչպես նախորդ մյուս գագաթնաժողովներին, մասնակցեց Տիրանայում կայացած Եվրոպական քաղաքական համայնքի 6-րդ գագաթնաժողովին։
Տիրանայում կայացած Եվրոպական քաղաքական համայնքի այս գագաթնաժողովը հիշարժան էր, քանի որ դրան մասնակցեց Ալիևը, ով Գրենադայի գագաթնաժողովից ի վեր խուսափում էր նման ֆորումներից։ Այս կարծիքին է քաղաքագետ Ռուբեն Մեհրաբյանը։
Նրա դիտարկմամբ՝ Ալիևը դիտավորյալ չի մասնակցել դրանց՝ խուսափելու համար շրջանակային համաձայնագրի ստորագրումից, որը կարող էր թույլ տալ հակամարտության կարգավորումը և բանակցային գործընթացը դուրս բերել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի համատեղ հայտարարության շրջանակներից։ Սակայն այս անգամ Ալիևը գագաթնաժողովում էր, որտեղ տեղի ունեցան հանդիպումներ Փաշինյանի հետ։
«Մենք տեղեկություններ չունենք այն մասին, թե կոնկրետ ինչ է քննարկվել, բայց եղան ինչպես անձնական, այնպես էլ առանցքային պաշտոնյաների հետ հանդիպումներ՝ երկու երկրների ղեկավարների հետ՝ ընդլայնված կազմով։ Երևի սպասենք Փաշինյանի մեկնաբանություններին այցի արդյունքների վերաբերյալ։ Այցն ինքնին շատ կարևոր է։ Ընդհանուր առմամբ, Եվրոպական քաղաքական համայնքի ձևաչափով այս բոլոր գագաթնաժողովները, որը ֆրանսիական դիվանագիտության գաղափարն է, կարևոր են, և անհրաժեշտ է մասնակցել դրանց», – ասաց Միջազգային հարաբերությունների և անվտանգության հայկական ինստիտուտի փորձագետ Ռուբեն Մեհրաբյանը։
Տիրանայում Եվրոպական Միության արտաքին գործերի և անվտանգության քաղաքականության հարցերով գերագույն ներկայացուցիչ Կայա Կալլասը հայտարարել է, որ «Եվրամիությունը ակնկալում է, որ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության համաձայնագիրը կստորագրվի հնարավորինս շուտ։ Ադրբեջանն ու Հայաստանը շատ մոտ են համաձայնագրի կնքմանը»։ Բացի այդ, Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենը հայտարարել է տարածաշրջանում փոխադարձ կապերի ձևավորման գործում ներդրում կատարելու իր պատրաստակամության մասին, որպեսզի տարածաշրջանը ավելի մոտենա Եվրամիությանը։
Քաղաքագետի խոսքով՝ այս ամենը հիմնավորվում է Եվրամիության ներքին վերափոխումներով, որոնց շրջանակներում Եվրամիության ընդլայնման քաղաքականությունը ձեռք է բերում նոր ռազմավարական չափում, այդ թվում՝ Ռուսաստանի հետ առճակատման համատեքստում, որը ներկայումս համարվում է Եվրամիության համար թիվ մեկ սպառնալիքը և սպառնալիք գոյաբանական մակարդակում։
«Բնականաբար, խաղաղության և խաղաղության գոտու ստեղծումը, որտեղ դա հնարավոր է, հատկապես Եվրամիությանը հարակից և ընդլայնման քաղաքականության շրջանակներում ընդգրկված տարածաշրջաններում, նույնպես մեծ նշանակություն ունի ԵՄ-ի համար։ Այս ամենի կարևորությունը գնալով մեծանում է, հատկապես Կենտրոնական Ասիայի հինգ երկրների և Եվրամիության միջև ռազմավարական գործընկերության համատեքստում։ Եվ այս գործընկերության իրականացման համար մեր տարածաշրջանը միջանկյալ օղակ է։ Հետևաբար, Եվրոպան ավելի շատ է հետաքրքրված այստեղ խաղաղության հնարավորինս արագ հաստատմամբ և հաղորդակցությունների ապաշրջափակմամբ։ «Ես կարծում եմ, որ Կայա Կալլասի և Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենի հայտարարությունները հիմնված են այս գործոնների վրա», – ասաց Ռուբեն Մեհրաբյանը։
Հիշեցնենք, որ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Իմանգալի Թասմագամբետովը երեկ Բիշքեկում մեկնարկած ՀԱՊԿ խորհրդարանական վեհաժողովի խորհրդի հերթական նիստի ժամանակ հայտարարել է․ «Կովկասում կան որոշակի դրական զարգացումներ։ Սա Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության հայտարարությունն է բանակցությունների ավարտի և երկու երկրների միջև միջպետական փաստաթղթի տեքստի համաձայնեցման վերաբերյալ։ Մենք հույս ենք հայտնում փաստաթղթի հնարավորինս շուտ ստորագրման վերաբերյալ և ակնկալում ենք, որ դրա իրականացումը կհարթի ճանապարհը Հարավային Կովկասում խաղաղության և կայունության համար»։
Այս հայտարարության վերաբերյալ Ռուբեն Մեհրաբյանը նշեց, որ այն սիմպտոմատիկ է նրանով, ինչ տեսնում է Մոսկվան. տարածաշրջանում ձևավորված հիմնական միտումը հանգեցնում է դրական տեղաշարժերի և անխուսափելիորեն կհանգեցնի փաստաթղթի ստորագրմանը։ Փորձագետի խոսքով՝ Խաղաղության պայմանագիրը որևէ կապ չունի ՀԱՊԿ-ի հետ։
«Եթե ՀԱՊԿ-ը հայտարարի, որ մոտ ապագայում Խաղաղության պայմանագիր կլինի, ես նման եզրակացություններ չէի անի, քանի որ Ռուսաստանի շահերը մնում են ուժի մեջ։ Դրանք են՝ ապահովել, որ խաղաղության պայմանագիրը չստորագրվի։ Սա ունի իր պատճառը, քանի որ Խաղաղության պայմանագրի ստորագրմամբ ռուսական ներկայության իմաստը մեր տարածաշրջանում ամբողջությամբ չեղյալ է հայտարարվում, և Ռուսաստանը բառացիորեն հաջորդ օրը կհեռանա։ Ահա թե ինչու ես այս կապը չեմ տեսնում», – ասաց Մեհրաբյանը՝ նշելով, որ սա Ադրբեջանի համառ դիրքորոշումն է, որը պայմանավորված է ռուսական ազդեցությամբ։
Նրա կարծիքով՝ ակնհայտ երևում են փոփոխություններ. ինչո՞ւ էր Ալիևը խուսափում հանդիպումներից, իսկ հիմա որոշեց գնալ Ալբանիա․«Սա բացատրվում է նրանով, որ Ռուսաստանը թուլանում է, և սա շատ կարևոր միտում է, որին Բաքուն այսպես է արձագանքում, և Ռուսաստանի հետագա թուլացման հետ մեկտեղ կշարունակի արձագանքել»։
Մեհրաբյանի խոսքով՝ Ալիևը խուսափում է Խաղաղության պայմանագիր ստորագրելուց, քանի որ Ադրբեջանն ավելի մեծ ռազմական ներուժ ունի, քան Հայաստանը։ Ըստ նրա՝ Ալիևը չի ցանկանում քայլեր ձեռնարկել, որոնք կսահմանափակեն իր առավելությունների իրականացումը։ «Հետևաբար, Ալիևին անհրաժեշտ են ավելի համոզիչ պատճառներ այս Խաղաղության պայմանագիրը ստորագրելու համար։ Նա ցանկանում է ստորագրումը վաճառել ավելի բարձր գնով և՛ Հայաստանին, և՛ Արևմուտքին։ Ուստի, նա անընդհատ պահանջելու է որոշակի զիջումներ Հայաստանից, արտոնություններ՝ Արևմուտքից։ Սա նրա տրամաբանությունն է։ Եվ երկրորդ կետն, իհարկե, ռուսական գործոնն է։ Հայաստանի հետ Խաղաղության պայմանագիր չստորագրելով՝ Ալիևը «կվաճառի» սա Մոսկվային և կներկայացնի այն որպես Ռուսաստանի շահերին համապատասխանող գործողություն, այդպիսով Ռուսաստանին հնարավորություն տալով Ալիևի միջոցով իրականացնել իր տարածաշրջանային շահերը։ Սա է ամբողջ տրամաբանությունը։ Ինչպես տեսնում ենք, մինչ այժմ ամեն ինչ համընկնում է։ Բնականաբար, հայկական դիվանագիտության խնդիրն է խզել այս արատավոր շրջանը և Ալիևին բերել կառուցողական հարթության, քանի որ դա մեր շահերից է բխում», – ասաց Ռուբեն Մեհրաբյանը։
Զաբելա Ավագյան
