Ռոբերտ Ղևոնդյան. Եթե մենք ուզում ենք երբևէ վերադառնալ ԼՂ բնակչության իրավունքների հարցին, պետք է լուծարել Մինսկի խումբը, որը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև տարածքային վեճ է լուծում

Քաղաքական անվտանգության փորձագետ Ռոբերտ Ղևոնդյանը կարծում է, որ Հայաստանից այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքը ստանալու համար Ադրբեջանը համաձայնագիր ստորագրելու կարիք չունի, և դրա համար կիրառվում է Հայաստանի Սահմանադրությունը փոխելու պահանջը

Ապրիլի 12-ին Անթալիայում դիվանագիտական ​​ֆորումի շրջանակներում կայացել է Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարներ Արարատ Միրզոյանի և Ջեյհուն Բայրամովի հանդիպումը։ Սա Հայաստանի և Ադրբեջանի նախարարների առաջին հանդիպումն էր, որը տեղի ունեցավ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի տեքստի համաձայնեցումից ուղիղ մեկ ամիս անց։ Հանդիպման ընթացքում Բայրամովը հայտարարել  է, որ «երկու խոչընդոտ կա Հայաստանի հետ Խաղաղության պայմանագրի ստորագրման համար՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարման և Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխության անհրաժեշտությունը»։ Նա հայտարարել է, որ երբ դրանք իրականացվեն, խաղաղության ճանապարհին հավելյալ խոչընդոտներ չեն լինի։

Դիվանագիտական ​​համաժողովի շրջանակներում Արարատ Միրզոյանը հայտարարել է, որ Հայաստանի կառավարության ցանկությունն է տարածաշրջանում կայուն և վերջնական խաղաղություն հաստատել, առաջին հերթին՝ ներառյալ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորումը։ Երկարատև բանակցությունների արդյունքում հնարավոր եղավ համաձայնության գալ Խաղաղության պայմանագրի տեքստի բովանդակության շուրջ։ Այժմ անհրաժեշտ է որքան հնարավոր է շուտ սկսել խորհրդակցությունները՝ համաձայնագրի ստորագրման վայրն ու ժամանակը որոշելու համար։

Հայաստանի Սահմանադրությունում փոփոխություններ անելու Ադրբեջանի պահանջը նոր չէ․Հայաստանի Սահմանադրությունում փոփոխություններ անելու պահանջը արդեն վաղուց է, որ Ադրբեջանը պայման է դնում Հայաստանի հետ Խաղաղության պայմանագիր կնքելու համար։ Ադրբեջանը դա օգտագործում է որպես պատրվակ Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագիրը չստորագրելու համար։ Այս մասին REGIONSTV-ին տված հարցազրույցում ասաց Անվտանգության քաղաքականության ուսումնասիրությունների կենտրոնի փորձագետ Ռոբերտ Ղևոնդյանը։ Նրա խոսքով՝ նախկին փորձը ցույց է տալիս, որ, որպես կանոն, նման ոչ այնքան ճակատագրական հանդիպումներում կողմերը քննարկում են առօրեական  հարցեր։

Ղևոնդյանը կարծիք հայտնեց, որ ավելի ճակատագրական հանդիպումներ են լինում, երբ կա հարցերը լուծելու իրական քաղաքական կամք։ Ադրբեջանը, ակնհայտորեն անընդունելի պահանջներ առաջ քաշելով, փորձում է ձգձգել գործընթացը և Խաղաղության պայմանագիրը չստորագրելու պատասխանատվությունը դնել Հայաստանի վրա։

«Սրանից ելնելով կարելի է ենթադրել, որ Բայրամովը հիմնականում խոսել է Սյունիքով անցնող ճանապարհի՝ այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքի մասին, և որ այդ միջանցքի բացումը կարող է խթան հանդիսանալ Ադրբեջանի կողմից հետագա գործողությունների համար, օրինակ՝ Խաղաղության պայմանագիր ստորագրելու համար։ Արարատ Միրզոյանի հայտարարությունը հաստատում է Հայաստանի հավատարմությունը Ադրբեջանի հետ խաղաղ կարգավորմանն ու հարաբերությունների կարգավորմանը։ Միրզոյանը հակադարձեց՝ նշելով, որ Խաղաղության պայմանագիրը կապված չէ ենթակառուցվածքների բացման հետ, և այժմ կարևոր է համաձայնագրի ստորագրումը, իսկ մնացած բոլոր հարցերը կարող են լուծվել երկկողմ ձևաչափով։ Կարծում եմ, որ բանակցությունների հիմնական կետերը հենց այս ուղղությամբ էին։ Շատ է խոսվել, բայց սպասել, որ սրանից հետո լուրջ փոփոխություններ կլինեն, կարծում եմ, իրականությանը չի համապատասխանում»,- նկատեց քաղաքագետը։

Ըստ Ռոբերտ Ղևոնդյանի՝ Ադրբեջանը, Հայաստանի հետ Խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումից խուսափելու համար, վաղուց պահանջում է, որ Հայաստանը փոփոխություններ կատարի ՀՀ Սահմանադրության մեջ․«Բայց ես համոզված եմ, որ այդ պահանջը ոչ միայն օգտագործվում է, այլ օգտագործվում է ենթակառուցվածքների բացման համար։ Ենթակառուցվածքների բացման համար Հայաստանից այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքը ձեռք բերելու համար Ադրբեջանը համաձայնագիր ստորագրելու կարիք չունի, և դրա համար կիրառվում է Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխության պահանջը։ Քանի դեռ չկա ստորագրված Խաղաղության պայմանագիր, Ադրբեջանը դեռ կարող է շանտաժի ենթարկել Հայաստանին, կարող է անել այն, ինչ ուզում է, այդ թվում՝ գնդակոծել Հայաստանը»։

Ադրբեջանի շանտաժը, ըստ Ղևոնդյանի, կշարունակվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ իր համար ավելի կարևոր հարցերը, օրինակ՝ Սյունիքով անցնող ճանապարհի հարցը չլուծվի։

«Միրզոյանը Բայրամովին պատասխանել է, որ մենք էլ խնդիրներ ունենք Ադրբեջանի Սահմանադրության հետ կապված, Հայաստանը տարածքային պահանջներ չի ներկայացնում Ադրբեջանին՝ ի տարբերություն Ադրբեջանի, որի Սահմանադրությունը տարածքային պահանջներ է պարունակում։ Կարծում եմ՝ այստեղ ամեն ինչ պարզ է՝ դա Հայաստանին ոչինչ չի տա, եթե պայմանագիրը ստորագրվի ու վավերացվի, Ադրբեջանի կամ Հայաստանի Սահմանադրություններում գրվածն այլեւս նշանակություն չի ունենա։ Այնպես որ, կարևոր չէ անդրադառնալ դրան», – ասաց Անվտանգության քաղաքականության ուսումնասիրությունների կենտրոնի փորձագետը:

Ինչ վերաբերում է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարմանը, Ռոբերտ Ղևոնդյանը կտրականապես համաձայն չէ, որ Մինսկի խմբի լուծարումը դա նշանակում է զիջել Ադրբեջանին։ Նա վստահ է, որ Մինսկի խմբի լուծարումը բխում է Հայաստանի շահերից։

«ԵԱՀԿ-ին նման խնդրանքով դիմելու Ադրբեջանի առաջարկը, կարծում եմ, Հայաստանին հնարավորություն է տալիս ինչ-որ բան ստանալ Ադրբեջանից։ Դա կարող է լինել, օրինակ, Խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը։ Ինչո՞ւ եմ ես վստահ, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարումը բխում է Հայաստանի շահերից։ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև տարածքային վեճը հակիրճ կպատմեմ, թե ինչպես է դա տեղի ունեցել 1992թ.-ին՝ ԼՂ հայերի իրավունքների հարցն էր պատճառը, որ ստեղծվեց Մինսկի խումբը, որի նպատակն էր կարգավորել հիմնախնդիրը։ Բայց Հայաստանի տարբեր իշխանությունների ձախողված քաղաքականության պատճառով և Ադրբեջանի շատ ճիշտ ու կազմակերպված քաղաքականության պատճառով արդեն մինչև 2020 թվականը Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը տարածքային վեճ էր դարձել Մինսկի խմբի համար։ Բոլոր կազմակերպություններն ու քաղաքական գործիչները և այլն, որոնք գտնվում են Հայաստանի Հանրապետությունից և հայկական սփյուռքից դուրս, Լեռնային Ղարաբաղի հարցին վերաբերվում են որպես տարածքային վեճ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև, վեճ, որը պետք է լուծի ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը։  Այնպես որ, եթե մենք երբևէ ուզում ենք վերադառնալ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության իրավունքների հարցին, եթե ղարաբաղցիները ցանկանում են վերադառնալ իրենց տները կամ ցանկանում են դատի տալ ասենք, Ադրբեջանին, ապա միակ տարբերակը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև տարածքային վեճը լուծող կազմակերպության՝ Մինսկի խմբի լուծարումն է։ Սա տարածքային վեճից խուսափելու և մեզ հնարավորություն տալու միակ տարբերակն է։ Սրանից հետո Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության իրավունքներին վերաբերող բոլոր հարցերը պետք է լուծվեն բոլորովին այլ ճանապարհով, ասենք՝ ինքնորոշման, մշակութային ինքնության և այլնի ճանապարհով, բայց ոչ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև տարածքային վեճի ճանապարհով»,- ընդգծեց Ռոբերտ Ղևոնդյանը։

Ինչ վերաբերում է Միրզոյանի՝ դիվանագիտական ​​ֆորումին մասնակցելուն, Ղևոնդյանը կարծում է, որ նա պետք է գնար Անթալիա։ Ըստ նրա՝ նախարար Միրզոյանը հանդիպել է ոչ միայն Բայրամովի հետ, այլ նաև եղել են աշխատանքային այլ հանդիպումներ, որոնք առաջին հայացքից շատ արդյունավետ են եղել․«  Միրզոյանի և Ֆիդանի հանդիպումը կարող է ազդակ հաղորդել Հայաստանի և Թուրքիայի հարաբերություններին, օրինակ՝ սահմանի բացման հարցում։ Ընդհանրապես, Հայաստանը գտնվում է այս տարածաշրջանում, և շատ կարևոր է, որ Հայաստանի ներկայացուցիչները ներկա լինեն բոլոր տարածաշրջանային հանդիպումներին»,- ասաց Անվտանգության քաղաքականության ուսումնասիրությունների կենտրոնի փորձագետ Ռոբերտ Ղևոնդյանը։

Զաբելա Ավագյան