«Մեր իրավիճակը նման է ուկրաինականին, առաջին փուլն անցանք, երբ կորցրինք ԼՂ-ն, հիմա 2-րդ փուլին ենք»

ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի դիվանագիտական և ռազմաքաղաքական գիտելիքների բացերը, զուգորդված նրա մոտ հետևողական ռազմավարության բացակայության և իռացիոնալ որոշումների կայացման հետ, Հայաստանը մտցրել են ներկայիս դժվար կացության մեջ: Հայաստանը մեկ մարդու շոու է, և հենց մեկ մարդը պետք է պատասխանատվություն կրի անհաջողությունների և կորուստների համար։ Այս մասին գրել է Հայաստանի նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանը՝ անդրադառնալով երկրի շուրջ ստեղծված իրավիճակին։

Դիվանագետը վստահ է, որ Հայաստանի այսօրվա արհավիրքի և մղձավանջի անատոմիան նույնքան ակնհայտ է, որքան մարդու մարմնի բարձր լուծաչափով ՄՌՏ-ն: Նրա խոսքով ՝ Փաշինյանի առաջին սխալները հանգեցրել են պատերազմի և Լեռնային Ղարաբաղի առաջին մասնակի կորստի։

«Հետագա սխալները հանգեցրին Լեռնային Ղարաբաղի լիակատար կորստին և հայաթափմանը, իսկ շարունակվող սխալները Հայաստանը նետեցին զոհաբերության բովը», – նշել է Օսկանյանը, հավելելով, որ 44-օրյա պատերազմից հետո իր սխալներն ընդունելու և դրանք ուղղելու փոխարեն Փաշինյանը սկսեց մեղավորներ փնտրել և երկիրը ավելի թաղել:

Միևնույն ժամանակ, Հայաստանի նախկին արտգործնախարարը փաստել է, որ Հայաստանի արդյունավետ ղեկավարման համար պահանջվում են դիվանագիտության նվազագույն հմտություններ և ռազմաքաղաքական ըմբռնում, հմտություններ, որոնք մշտապես պակասում էին Փաշինյանին:

Օսկանյանն ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ իշխանության գալով՝ Փաշինյանը անվստահություն և անհետևողականություն է դրսևորել Լեռնային Ղարաբաղի և արտաքին քաղաքական այլ հարցերում: «Նա գաղափար չուներ, թե ինչ անել։ Նա խորհուրդ չի խնդրել փորձառու խորհրդականներից՝ փոխարենը նախընտրելով հավատալ, որ երկիմաստությունը հավասար է ուղղությանը: Նրա վերջնական մոտեցումը՝ ուղղված բոլոր շահագրգիռ կողմերին հաճոյանալուն, միայն նպաստեց լարվածության սրմանը և հակամարտության հրահրմանը, ինչի արդյունքում, ի վերջո, շահեց Ադրբեջանը։ Նրա հռետորաբանությունն ու լեզուն դարձել են Հայաստանի ամենավատ թշնամիները։ Նրան թվում էր, թե իր փողոցային հնարամտությունն ու խորաթափանցությունը, որոնք նրան լավ ծառայություն են մատուցել որպես լրագրող եւ ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ, լավ կլինեն նաեւ վարչապետի դերում»,-հավելել Է դիվանագետը։

Միաժամանակ, նա ուշադրություն է հրավիրել որոշումներ կայացնելու հարցում Փաշինյանի իռացիոնալության վրա։ Օսկանյանը վստահ է, որ Փաշինյանի խորը թշնամանքն ու ատելությունն իր նախորդների և արտաքին որոշ ուժերի նկատմամբ պղտորել են նրա դատողությունները: “Բացի այդ, անձնական և քաղաքական նպատակներով փաստերը խեղաթյուրելու նրա լրագրողական սովորությունը խաթարում է տեղեկացված որոշումներ կայացնելու նրա կարողությունը: Ավելին, ռացիոնալ որոշումներ կայացնողը պետք է տարբերի հայեցակարգերի նրբությունները՝ հմտություն, որը Փաշինյանին շատ է պակասում։

Եվ հիմա, երբ նրա անձնական անվտանգությունն ու վարչապետի աթոռը միավորվել են, նրա ռացիոնալության մակարդակը հասել է հատակին։ Նա և իր համախոհները կենտրոնացած են բացառապես իշխանության պահպանման վրա, և նրանց որոշումները հիմնված են այդ մեկ նպատակի վրա: «Մենք պետք է հասկանանք, որ այն, ինչ օգուտ է բերում Հայաստանին եւ նրա անձնական անվտանգությանը, համընկնում է հայ ժողովրդի շահերի հետ, թեեւ պատմությունը ենթադրում է, որ դա հազվադեպ է լինում», – հավելել է Օսկանյանը։

Միևնույն ժամանակ, նախկին արտգործնախարարը վստահ է, որ Հայաստանի կտրուկ շրջադարձը դեպի Արևմուտք, որը խզում է բոլոր կապերը Ռուսաստանի հետ, սխալ է և անիմաստ։

«Հետևելով ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի այցի կապակցությամբ վարչապետի զինակիցների ցուցաբերած մանկական ոգևորությանը ՝ Փաշինյանի վերջին այցը Բրյուսել և արևմտյան տերությունների կողմից բարենպաստ առաջարկները ստիպում են ինձ կասկածի տակ դնել այսօրվա «էլիտայի» հասունությունը։ Թվում է, թե նրանց պակասում է պատմական հեռանկարի, հիշողության և հեռատեսության զգացումը: Վեհության զգացում է առաջանում, կարծես Հայաստանի ինտեգրումը արեւմտյան քաղաքակրթությանը կամ նույնիսկ նրա հետ ասոցացումը նորարարական մեկնարկի եզրին է նրանց իմաստուն եւ խանդավառ ղեկավարության ներքո», – նշել Է դիվանագետը ՝ հիշեցնելով, որ 1998-2008թթ.ԱԳ նախարարի պաշտոնում Հայաստանը հյուրընկալել է ՆԱՏՕ-ի երեք տարբեր գլխավոր քարտուղարների։ Իսկ 2004-ին նույնիսկ ՆԱՏՕ-ի զորավարժություններ անցկացվեցին Հայաստանի տարածքում ՝ Թուրքիայի մասնակցությամբ։

«Մեր հարաբերությունները ՆԱՏՕ-ի հետ եղել են բացառապես խորը, միաժամանակ պահպանվել է Ռուսաստանի հետ ռազմավարական դաշինքը և ՀԱՊԿ-ում Հայաստանի առաջատար դերը։ Այդ ժամանակ Լեռնային Ղարաբաղում կայունություն էր տիրում, և Հայաստանի տարածքային ամբողջականության հետ կապված մտավախություններ գրեթե գոյություն չունեին։ Նույնը կարելի է ասել նաեւ եվրոպական եւ տրանսատլանտյան այլ կառույցների հետ Հայաստանի հարաբերությունների մասին»,-նկատել է Հայաստանի նախկին արտգործնախարարը։

Միևնույն ժամանակ Օսկանյանը վստահ է, որ Արևմուտքը Հարավային Կովկասում հետապնդում է չորս նպատակ ՝ Ռուսաստանի դուրսբերում, Իրանի մեկուսացում, ադրբեջանական նավթի և գազի անխափան հոսքի ապահովում և, իհարկե, Հայաստանին օգնություն: Նրա խոսքով ՝ այդ նպատակներին հասնելու համար իրենց անհրաժեշտ է խաղաղության համաձայնագիր, և իրենք պնդում են, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը ստորագրեն այն, և կներդնեն բոլոր ջանքերը դրա համար:

«Մյուս կողմից, Ռուսաստանի նպատակն է պահպանել իր ներկայությունն ու ազդեցությունը, պահպանել Իրանի նշանակությունը տարածաշրջանում, և Ռուսաստանը հիացած չէ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագրով՝ Արևմուտքի ճնշման և հովանավորության ներքո:

Արևմտյան տերությունները ճարպկորեն քաղցրաբլիթ են թափահարեու Հայաստանի առջև՝ գայթակղելով նրան անվտանգության միջոցների ուժեղացման և ֆինանսական օգնության խոստումներով։ Այս առաջարկները կոչված են մեղմելու ցավոտ կորուստների և անհրաժեշտ փոխզիջումների հարվածը, որոնք պետք է վերապրի Հայաստանը։ Միևնույն ժամանակ, նրանք նաև կհամագործակցեն Ադրբեջանի հետ, հնարավոր է՝ մահակ թափահարեով՝ փորձելով մեղմել նրա պահանջները Հայաստանի նկատմամբ», – նշել է նա ՝ հավելելով, որ Արևմուտքը մեծ ջանքեր պետք է գործադրի այդ նպատակին հասնելու համար։

Օսկանյանը վստահ է, որ դրա համար Արևմուտքին անհրաժեշտ կլինի մեղմացնել Ադրբեջանի պահանջները, ստիպել Փաշինյանին մասնակիորեն ընդունել Ադրբեջանի պահանջները ՝ զուգահեռաբար ամրապնդելով նրան երկրի ներսում, որպեսզի պահպանի իր առաջատարի դիրքերը: “Այս գլոբալ խաղացողների միջև բարդ պարը շարունակում է մնալ դիտարժան տեսարան, և դրա արդյունքը կախված է թելից: Միայն ժամանակը կարող է հուշել այս բարդ աշխարհաքաղաքական հանելուկի մասին: Այնուամենայնիվ, դժվար է պատկերացնել, որ միայն Փաշինյանն ունի նրբություն և ռազմավարական խորաթափանցություն ՝ այդ պղտոր ջրերում ճարպկորեն կողմնորոշվելու համար՝ ի շահ Հայաստանի։

Մեր իրավիճակը սարսափելի նման է ուկրաինականին։ Մենք անցել ենք ուկրաինացման նման առաջին փուլը, երբ կորցրեցինք Լեռնային Ղարաբաղը, իսկ այժմ կանգնած ենք երկրորդ փուլ մտնելու շեմին՝ հայկական տարածքի զգալի մասի պոտենցիալ կորստով։ 44-օրյա պատերազմից կարելի էր խուսափել, ինչպես նաև Ուկրաինայի պատերազմից։

Դժբախտաբար, երկու երկրներն էլ ղեկավարել են մարդիկ, որոնք ոչ մի պատկերացում չունեին դիվանագիտության եւ միջազգային քաղաքականության մասին”, – հայտարարել է Օսկանյանը, հարցնելով, թե ինչ անել ներկայիս իրողություններում։

Հայաստանի նախկին արտգործնախարարը վստահ է, որ այսօր հանրապետությանը անհրաժեշտ է խոհեմ, կոմպետենտ, համարձակ և ռացիոնալ ղեկավարություն, իսկ Հայաստանի այսօրվա ղեկավարությունը չի համապատասխանում այդ պահանջներին:

«Բացի այդ, մենք պետք է դադարենք գործել պատերազմի սպառնալիքի ներքո։ Մեր ղեկավարությունը պետք է համապատասխանի մեր ազգային շահերին։ Մենք պետք է հասկանանք, որ միջազգային քաղաքականությունն այն գործընթացն է, որտեղ ազգային շահերը սրբագրվում են, բայց չեն վտանգվում։ Ազգային շահերի հայեցակարգը չի ենթադրում ոչ բնական ներդաշնակ, խաղաղ խաղաղություն, ոչ էլ պատերազմի անխուսափելիություն ՝ որպես բոլոր երկրների կողմից իրենց ազգային շահերի հետապնդման հետևանք: Ընդհակառակը, այն ենթադրում է հակամարտող շահերի մշտական կարգավորում դիվանագիտական գործողությունների միջոցով։

Այսպիսով, մենք պետք է որոշենք և ճշգրտենք մեր ազգային շահերը՝ ճիշտ հավասարակշռություն հաստատելով նոր իրողությունների միջև տեղերում և մեր շուրջը, չզիջելով մեր հիմնարար իրավունքները և չփոխելով մեր ինքնության աղբյուրները և չթուլացնելով մեր պետականության հիմքերը», – համոզված է հայ դիվանագետը։

Նրա խոսքով, բացի այդ, Հայաստանը պետք է վերաբեռնարկի իր աշխարհաքաղաքական մտածողությունը՝ նոր փոխըմբռնման հիման վրա վերականգնելով իր գոյություն ունեցող ռազմավարական դաշինքները և միևնույն ժամանակ ամրապնդելով գործընկերությունն ու համագործակցությունը համաշխարհային բոլոր ուժային կենտրոնների հետ: Նա վստահ է, որ Հայաստանը պետք է հասնի ներքին միասնության և համախմբվածության։ «Կար ժամանակ, երբ Հայաստանը վերահսկում էր իրավիճակը։ Դիվանագիտությունը մեր սիրելի զենքն էր։ Մենք ունեինք դաշնակիցներ, որոնք աջակցում էին մեզ, և հակառակորդներ, ովքեր հարգում էին մեր սահմանները։ Բայց այսօր արտաքին քաղաքականությունը խճճված է. դաշինքները փլուզվում են, իսկ հակառակորդները սոված գայլերի ոհմակի պես շնչում են մեր ծոծրակին։ Թվում է, թե մենք քայլում ենք խիտ մառախուղի միջով ՝ առանց կողմնացույցի և կոտրված GPS-ով: Մենք մոլորվել ենք հակասական շահերի և փոփոխվող հակումների լաբիրինթոսում ՝ մեր սեփական սպասքի խանութում աչքերը կապած փղերի պես սայթաքելով ՝ ինքներս մեզ անթիվ վնաս և տառապանք պատճառելով: Ներկայիս ղեկավարության ոչ կոմպետենտության մակարդակն իսկապես ապշեցուցիչ է։ Մենք հայտնվել ենք անողոք ցիկլի մեջ, որից ներկայիս ղեկավարության օրոք անհնար է թվում դուրս գալ։ Ռուսաստանն ու Իրանը վստահություն չեն տածում Փաշինյանի ղեկավարության նկատմամբ։ Թուրքիան և Ադրբեջանը շարունակում են թերահավատորեն վերաբերվել նրա խոսքերին: Թեեւ Արեւմուտքը կարող է որոշակի հավատ ցուցաբերել, դա տեղի է ունենում ոչ թե նրա հեղինակության պատճառով, այլ, ավելի շուտ, իրենց նպատակներին հասնելու համար ավելի լավ այլընտրանքների բացակայության պատճառով եւ մի տեսակ հաշվարկով ամուսնություն է»,- ամփոփել է Օսկանյանը։