Մոտ ապագայում Խաղաղության պայմանագիրը չի ստորագրվի, սակայն եթե Բաքուն 3-րդ կողմից խաղաղության դիմաց ստանա իրեն հետաքրքրող առաջարկներ, իրավիճակը կփոխվի․Քոչինյան
Չնայած, որ Երևանն ու Բաքուն նախօրեին հայտարարեցին Խաղաղության համաձայնագրի շուրջ բանակցությունների ավարտի մասին, նշեցին, որ տեքստը պատրաստ է, ստորագրման, սակայն այն դժվար թե մոտ ապագայում ստորագրվի։
«Անվտանգության քաղաքականության հետազոտական կենտրոն»-ի ղեկավար Արեգ Քոչինյանի կարծիքով՝ բանակցությունների ավարտն ու տեքստի շուրջ ձեռքբերված համաձայնությունը մեկ քայլ առաջ է դեպի հարաբերությունների կարգավորում և դեպի երկու երկրների միջև խաղաղության հաստատմանը։
REGIONSTV-ի հետ զրույցում Արեգ Քոչինյանն ասում է՝ դեռ վաղ է խոսել այն մասին, որ հասել ենք ինչ-որ հանգրվանի, որտեղ խաղաղությունը ալևս փաստ է։ «Խաղաղության համաձայնագրի տեքստի համաձայնեցումը դեռևս խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը չէ»,-ասում է Քոչինյանը։
Բաքուն նախօրեին հայտարարել է, որ Խաղաղության պայմանագիրը ստորագրելու համար Հայաստանը պետք է Սահմանադրության մեջ փոփոխություններ մտցնի՝ նկատի ունենալով Անկախության հռչակագրի հղումը։ Բաքվի մյուս պահանջը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի և դրա հարակից կառույցների պաշտոնական լուծարումն է։
Արեգ Քոչինյանը նշում է՝ բուն բանակցային սեղանի շուրջ երբևիցե ո՛չ Սահմանադրությունը, ոչ Մինսկի խմբի լուծարումը չեն եղել բանակցությունների առարկա․«Ադրբեջանը խախտում է բանակցային տրամաբանությունը, և այն բանից հետո, երբ Հայաստանն ուղղակի համաձայնվել է իր առաջարկած խաղաղության տեքստին՝ Ադրբեջանը նոր բանակցային օրակարգ է բացում։ Սա չափազանց կարևոր արձանագրում է, որ Հայաստանը պետք է կարողանանա, եթե Ադրբեջանը չփոխի իր մոտեցումը, ճիշտ մատուցել և հանրայնացնել թե՛ իր արևմտյան գործընկերների՝ ԵՄ-ի, ԱՄՆ-ի հետ աշխատանքում, և թե՛ Թուրքիայի հետ աշխատանքում»։
Քաղաքագետը հիշեցնում է՝ տևական ժամանակ է՝ թուրքական կողմից մի նախապայման կար՝ ստորագրեք Ադրբեջանի հետ Խաղաղության պայմանագիրը, հարաբերությունները կարգավորեք, մենք էլ կկարգավորենք։
Նա իշխանությունների ուշադրությունն է հրավիրում, ասում է՝ շատ կարևոր է, որպեսզի ՀՀ ԱԳ նախարարը, վարչապետը կարողանան Թուրքիային ներկայացնեն փաստերը, նշեն, որ ՀՀ-ն համաձայնվել է Ադրբեջանի առաջարկած խաղաղության պայմանագրին, իսկ Բաքուն նույն րոպեին հավելյալ պահանջներ է առաջ բերում, և փորձել դա աշխատացնել հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործում՝ քայլ առաջ ունենալու համար։
Մոտ ապագայում, Քոչինյանի կարծիքով, Խաղաղության պայմանագիրը չի ստորագրվի, քանի որ Բաքվի պահանջները, օրինակ՝ ՀՀ Սահմանադրության մեջ փոփոխություն անելը, եթե նույնիսկ իշխանությունը որոշի դա անել, արագ չի լինի։
«Եթե հիմա Երևանում որոշում լինի նոր Սահմանադրություն ընդունելու ճանապարհով գնալ, ապա առնվազն միջնաժամկետ կտրվածքով դա անիրականանալի է։ Հայատսանը չի կարող պարզապես սահմանադրական հանրաքվե անել և նորն ընդունել, դա բարդ գործըթնաց է, բնակչության առնվազն 25%-ի մասնակցություն, հանրային լայն մոբիլիզացիա է պետք, ինչը այս պահին չկա»,-նշում է քաղաքագետը։
Ուստի, նրա խոսքով, Խաղաղության պայմանագրի ստորագրման մասին խոսելը վաղ է։ Սակայն նա չի բացառում, որ իրավիճակը կարող է փոխվել՝ նկատի ունենալով Ադրբեջանի պահանջները։ Այսինքն, ինչպես պարզաբանում է Քոչինյանը, եթե Ադրբեջանը երրորդ կողմից խաղաղության դիմաց ստանա տնտեսական, էներգետիկ ենթակառուցվածքային պրոյեկտներ, ֆինանսավորումներ, այսինքն, իրեն հետաքրքրող առաջարկներ, ապա իրավիճակը կփոխվի։
Նա նաև վստահեցնում է՝ պարադոքս է, Ադրբեջանն այլևս Հայաստանից որևէ բան չունի ստանալու․« Հաշվարկելով, որ խաղաղությունն ավելի շատ անհրաժեշտ է և ավելի շատ ձեռնտու է Հայաստանին, քան Ադրբեջանին, իրենք փորձում են դրա դիմաց ինչ- որ բան ստանալ, բայց ոչ Հայաստանից, երրորդ կողմից, դա կլինի ԱՄՆ-ն, թե՝ ԵՄ-ն, ժամանակը ցույց կտա։ Կարծում եմ, որ ստեղծվել է մի կոնյուկտուրա, եթե օրինակ ԱՄՆ կամ ԵՄ գործընկերները, երբ հաճախ կրկնում են, թե որքան կարևոր է իրենց համար Հարավային Կովկասում խաղաղությունը դա ցույց տալու շատ կոնկրետ հնարավորություն կա, և դրա համար որոշակի ջանքեր ներդնելու ու արդյունքը ստանալու»։
Այս առումով, ըստ նրա, բավականին հուսադրող է ԱՄՆ պետքարտուղարի հայտարարությունը, ու եթե ԱՄՆ, որի համար առաջնահերթություն է հակամարտությունների հանգուցալուծումը, մի քիչ ավել ջանք ներդնի, ապա խնդիրը կլուծվի։
Հայկական տիրույթում կրկին ակտիվացել է այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցք» -ի թեման, կարծիքներ են հնչում, թե Հայաստանը այս համաձայնագրի շրջանակներում զիջելու է Սյունիքով ճանապարհը։ ՀՀ ԱԳՆ-ն հերքում է, Նիկոլ Փաշինյանը նախօրեին հայտարարել է՝ Ադրբեջանին ճանապարհ տալու ենք, նշելով՝ «Խաղաղության խաչմերուկ» ծրագրով կարող է լինել։
Արեգ Քոչինյանն ասում է՝ այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքը» Խաղաղության համաձայնագրի քննարկման մեջ չէ, դա առանձին փաթեթ է՝ հաղորդակցությունների ապաշրջափակման մասին է։ Ընդ որում, մինչև վերջերս հաղորդակցությունների ապաշրջափակման փաթեթը, ինչպես նկատում է քաղաքագետը, բանակցվում էր եռակողմ ձևաչափով, եթե նույնիսկ չէր էլ բանակցվում, ֆորմատը շարունակում էր մնալ եռակողմ՝ ՀՀ- ՌԴ-Ադրբեջան՝ փոխվարչապետերի մակարդակով։
«Բայց հայկական կողմը նոյեմբերին, երբ համաձայնագրի վերաբերյալ վերջին առաջարկություններ էր ուղարկել, նաև հաղորդակցությունների ապաշրջափակման մասով էր ուղարկել։ Եթե այդ կոմունիկացիաների փաթեթին Ադրբեջանը պատասխանի՝ կստացվի, որ դա նույնպես դառնում է երկկողմ ձևաչափ և պատմության գիրկն է թողնում եռակողմ ձևաչափը»,-ասում է քաղաքագետը։
Արդյոք Ադրբեջանը հետաքրքրված է Խաղաղության պայմանագրով, նրան պե՞տք է դա։ Արեգ Քոչինյանն այս առնչությամբ ասում է՝ նախ՝ Ադրբեջանը հիմա հետաքրքված է երրորդ երկրների առաջարկություներով՝ կապված Հարավային Կովկասում խաղաղության և իր ապագա դերի հետ․«Երկրորդը՝ ինչ կախված է մեզանից՝ մի կողմից դա ՀՀ դիմադրողականության ավելացումն է այն աստիճան, որ Ադրբեջանը պարզապես հաշվարկել է, որ մեր վրա հարձակվելը իր համար չափազանց թանկ է, մյուս կողմից՝ այդ ենթակառուցվածքային նախագծերը, Խաղաղության խաչմերուկը, բայց այստեղ ավելի լուրջ աշխատանքներ է պետք անել, քան մի հատ բուկլետի ստեղծումը։ Եթե Ադրբեջանում հասկանան, որ մեզ հետ աշխատելն էլ հետաքրքիր է, այսինքն, մեզ հետ կռվելը պետք է լինի թանկ, մեզ հետ աշխատելը ՝ շահավետ, եթե սա նաև համադրենք որոշակի բարենպաստ միջազգային կոնյուկտուրայում, դա կլինի խաղաղության բաղադրատոմսը»։
