Ներկայիս դադարը պայմանավորված է նրանով, որ անդրկուլիսային առևտուր է ընթանում

ԳԱԼԱ-ի հարցազրույցն Արցախի արտաքին գործերի նախկին նախարար Արման Մելիքյանի հետ:
-Պարոն Մելիքյան, ինչպիսի՞ն է Ձեր բնորոշումը ղարաբաղա-ադրբեջանական
սահմանագոտում ստեղծված իրավիճակի վերաբերյալ: Պարզ է, որ հրադադար որպես այդպիսին չկա, մի տեսակ տպավորություն է, որ սպասողական իրավիճակում ենք հայտնվել: Ի՞նչ զարգացումներ են սպասվում:

-Իլհամ Ալիևն ապրիլի սկզբին պատերազմական գործողություններ սկսելու քարտ-բլանշ
ստացավ, սակայն ակնհայտորեն ձախողվեց և բացառապես խորհրդանշական ռազմական հաջողություններ ունեցավ՝ ճիշտ այնքան, որ կարողանա սեփական ժողովրդին ներկայանա որպես խոսքի տեր ղեկավար: Այլ է իրավիճակը քաղաքական մակարդակում՝ այստեղ ալիևյան ռազմական արկածախնդրությունը որոշ ժամանակ անց կարող է նկատելի առավելություններ տալ ադրբեջանական կողմին, եթե հայկական կողմերն անհրաժեշտ կանխարգելիչ քայլերի չդիմեն:

Ներկայիս դադարը, ամենայն հավանականությամբ, պայմանավորված է նրանով, որ անդրկուլիսային առևտուր է ընթանում. վստահաբար ռազմական արկածախնդրության գնալու թույլատվության դիմաց Ալիևն ինչ-որ պարտավորություններ է ստանձնել, սակայն ռազմի դաշտում ցանկալի արդյունքին չհասնելու պատճառով այժմ ձգձգելու է նախապես սահմանված «գինը» վճարելու գործընթացը: Չեմ բացառում, որ առևտրի առարկա է եղել Ադրբեջանի՝ ԵԱՏՄ և ՀԱՊԿ անդամ դառնալու վերաբերյալ պաշտոնական դիմումը:

— Սպասվում էր, որ ադրբեջանական կողմը հարձակման է պատրաստվում: Նաև
տեղեկություններ հաղորդեցին, որ սահմանագոտում Ադրբեջանը կուտակել է
ռազմատեխնիկա, սակայն ավելի ուշ հայկական կողմից հայտարարեցին, որ
պաշտպանողական նպատակներ ունի Ադրբեջանը: Ձեր կարծիքով ինչ-որ բա՞ն փոխեց Ադրբեջանի պլանները, թե՞ իսկապես հիմա թշնամին պատրաստ չէ սկսել ռազմական լայնածավալ գործողությունները:

-Անկախ այն բանից, թե որքան տարածք է հաջողվել անակնկալ հարձակման շնորհիվ
զավթել, Ադրբեջանի համար կարևորն այն է, որ կարողացել է խախտել և քաղաքական, և տարածքային ստատուս քվոն, ինչը ոչ հեռավոր ապագայում կարող է էապես ուժեղացնել պաշտոնական Բաքվի դիրքերը բանակցային սեղանի շուրջ: Ուստի ադրբեջանական կողմն, իսկապես, կանի իրենից կախված ամեն ինչ, որպեսզի այդ չնչին տարածքային «ձեռքբերումները» ԼՂՀ ՊԲ հակագրոհի արդյունքում չկորցնի: Իսկ մենք պետք է նաև հաշվի առնենք այն, որ անգամ եթե այժմ ադրբեջանական զինուժի գործողությունները պաշտպանական բնույթ ունեն, դա դեռ չի նշանակում, որ վաղը հակառակորդը մի նոր հարձակում չի նախաձեռնի. Բաքուն արդեն բացել է պատերազմի դուռը և տեսել, որ ոչ մեկըհատուկ շահագրգռվածություն հանդես չի բերում այն փակելու համար: 1994 թվականին կնքված զինադադարի եռակողմ պայմանագիրը խախտվել է, և դրա համար մեղավոր կողմը՝ Ադրբեջանն, անպատիժ է մնացել: Ստիպված եմ արձանագրել, որ այս պահի դրությամբ թե քաղաքական և թե ռազմական նախաձեռնությունը պատկանում է Ադրբեջանին, և դա մեզ մտահոգվելու տեղիք է տալիս:

-Պարոն Մելիքյան, արդեն մի քանի օր է ադրբեջանական լրատվամիջոցները գրում են, որ ՌԴ նախագահը պատրաստվում է այցելել Ադրբեջան: Ըստ Ձեզ՝ ի՞նչ զարգացումներ են սպասվում: ՌԴ կողմի առաջին փորձը՝ վերսկսել բանակցությունները, փաստորեն տապալվեցին հայկական կողմի պատճառով:

-Մոսկվան Հայաստանի հետ քննարկելու որևէ խնդիր չունի. պաշտոնական Երևանը վաղուց է պատրաստակամություն հայտնել գնալու առավելագույն և, փաստացի, միակողմանի զիջումների: Ուստի Կրեմլի խնդիրը Բաքվի հետ է: Այլ հարց է, թե արդյոք նախագահ Պուտինն այն աստիճան կնվաստանա, որ անձամբ մեկնի Ադրբեջան՝ իր
աշխարհաքաղաքական նախագծերին միանալու վերաբերյալ Ալիևի համաձայնությունը
կորզելու նպատակով:

-Օրերս ՀՀԿ խմբակցության մամլո խոսնակ Է. Շարմազանովը հայտարարեց, որ ազդակներ են գալիս ՌԴ-ից, որ Ս. Սարգսյանի առաջարկած նախապայմաններից երկուսը բավարարվելու են: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այս հայտարարությանը: Արդյոք հայկական կողմը փորձում է այսպիսով մեղմել իր դիրքորոշումը և գնալ բանակցությունների:

-Չեմ կարող ասել, թե ինչ ազդակների մասին է խոսքը, սակայն մի բան է ակնհայտ՝ դեռևս
որևէ հստակ նախանշան չկա առ այն, որ պաշտոնական Երևանը կարող է հանդես գալ սեփական քաղաքական նախաձեռնություններով: Առայժմ նույն տեղապտույտն է՝
Հայաստանի գործող իշխանություններն ընդամենն ուզում են, որպեսզի «տարածքներ
Արցախի կարգավիճակի + Ադրբեջանում ռուսական ռազմական ներկայության
վերականգնման դիմաց» բանաձևի շուրջ ընթացող ադրբեջանա-ռուսական առևտուրը
շարունակվի ՀՀ և ԼՂՀ համար ռազմական տեսանկյունից առավել ապահով պայմաններում:

— Ըստ Ձեզ՝ այս պարագայում ո՞րը կլինի առավել խելամիտ ՀՀ կողմից՝ գնա՞լ
բանակցությունների, թե՞ ոչ: Ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկել Արցախին բանակցությունների սեղանի մոտ բերելու համար:

-Քանի դեռ հայկական կողմերը չունեն սեփական շահերն ապահովելու համապարփակ
ռազմավարական ծրագիր, ի զորու չեն լինի արդյունավետ կերպով դիմագրավել ներկա և
գալիք մարտահրավերներին: Խնդիրն այն չէ, թե արդյոք Արցախը բանակցությունների
մասնակից է, թե ոչ, այլ այն, որ մեր բանակցողները չգիտեն, թե ինչպես կարելի է այնպես
փոխել իրավիճակը բանակցային սեղանի շուրջ, որպեսզի Հայաստանի վրայից հանվի
ագրեսոր-պետության պիտակն, իսկ ԼՂՀ ինքնորոշման միջազգային ճանաչման
նախապայմանը չլինի Արցախի ներկայիս սահմանադրական տարածքի 2/3-ի կորուստը: Մինչդեռ միանգամայն իրատեսական է մեր շահերի գործուն պաշտպանությունն ապահովող համալիր մոտեցումների արդյունավետ գործարկումը:

-Պարոն Մելիքյան, ՀՀ-ի կողմից Արցախի ճանաչման հարցում խիստ տարբեր մոտեցումներ կան, դուք ո՞ր մոտեցման կողմնակից եք: Հիմա ժամանա՞կն է ճանաչել Արցախը, թե՞ ոչ:

— ՀՀ իշխանությունները հաճախ են օգտագործել Արցախի ճանաչման հնարավորությունը
որպես Ադրբեջանին ուղղված սպառնալիք: Չեմ կարծում, որ սա արդյունավետ քաղաքական մոտեցում է, առավել ևս, երբ նման սպառնալիքն օգտագործվում է Ադրբեջանին «տարածքներ Արցախի կարգավիճակի + Ադրբեջանում ռուսական ռազմական ներկայության
վերականգնման դիմաց» բանաձևի շուրջ քննարկումների վերսկսելը պարտադրելու
նպատակով: ՀՀ կողմից այս պահին և առաջարկվող ձևով Արցախի անկախության
ճանաչումն առաջին հերթին կհանգեցնի մեր տարածաշրջանում ուժերի առկա
հարաբերակցության կտրուկ փոփոխության: Եթե օրինագիծն ընդունվի ՀՀ ԱԺ-ի կողմից,
ապա տարածաշրջանում կձևավորվի նոր ռազմաքաղաքական իրավիճակ, որի բոլոր
հետևանքներն այսօր հաշվարկելի չեն: Տեսականորեն այդ իրավիճակը կարելի է բնութագրել որպես պայթյունավտանգ անորոշություն: Կարծում եմ, որ գոնե խնդիրն այս կերպ լուծել ցանկացողները քաջ գիտակցում են, որ ՀՀ ԱԺ-ի կողմից այս պահին համապատասխան օրինագծի ընդունումը համազոր է լինելու Ռուսաստանը Հարավային Կովկասից մեկընդմիշտ դուրս հրավիրելու պահանջին:

Արևմուտքի մասով ևս կան խնդիրներ, և առաջին հերթին դրանք կապված են այն
հանգամանքի հետ, որ Ադրբեջանին վերջին տարիների ընթացքում հաջողվել է տարբեր
միջազգային հարթակներում ձևավորել Հայաստանի՝ որպես ագրեսոր պետության կերպարը, և առաջարկվող ձևով Արցախի ճանաչումն այնտեղ այժմ ասոցացվելու է ՌԴ կողմից Ղրիմի հարցում որդեգրած գործելակերպին կամ Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի միակողմանի ճանաչման ակտերին, այսինքն՝ միանշանակորեն բացասաբար: Փաստորեն մի իրավիճակում ենք, որի պայմաններում ճանաչման հարցում ոչ միայն չունենք դաշնակիցներ, այլև կհանդիպենք լուրջ արտաքին հակազդեցության: Այժմ և հենց այս կերպ ՀՀ կողմից Արցախի ճանաչումը կարող է որակվել որպես Ադրբեջանի հանդեպ ՀՀ ռազմական ագրեսիայի
քաղաքական դրսևորում/շարունակություն: Այդուհանդերձ, ներկայումս մեզ բացառիկ
հնարավորություն է տրված բեկում մտցնել այս ողջ քաղաքական գործընթացի մեջ, և մենք
իրապես կարող ենք կարճ ժամանակահատվածում կատարել քայլեր, որոնք, սպառնալիք
չպարունակելով խոշոր արտաքին դերակատարների շահերի համար, ունակ կլինեն
ապահովել ՀՀ և ԼՂՀ շահերի առաջնայնությունը, այդ թվում նաև տարածքների
ամբողջականությունն ու անձեռնմխելիությունը:

— Արցախի որոշ պատգամավորներ գտնում են, որ քառօրյա պատերազմի հենց առաջին- երկրորդ օրը պետք է ՀՀ-ն ճանաչեր ԼՂՀ-ն որպես առանձին սուբյեկտ՝ հիմնավորելով, որ Ադրբեջանը, միևնույն է, երկարատև պատերազմի պատրաստ չէր և չորս օր անց հրադադար էր խնդրելու: Դուք այդպե՞ս եք կարծում: Ի՞նչ հնարավոր զարգացում կբերեր ՀՀ իշխանությունների այդ քայլը:

-Ճանաչման հետ կապված տեսակետս արդեն արտահայտեցի իմ նախորդ պատասխանում: Կհավելեմ միայն, որ մինչ պաշտոնական ճանաչումը ՀՀ և ԼՂՀ իշխանությունները լուրջ նախապատրաստական աշխատանք ունեն կատարելու:

-Պարոն Մելիքյան, հասկանալի է որ «ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղություն, ոչ հրադադար» այս վիճակը երկար տեւել չի կարող… ի՞նչ սպասումներ ունեք:

-Եթե հայկական կողմերը չսթափվեն ու չդիմեն իրապես քաղաքական արժեք ունեցող
գործողությունների, ապա այս անորոշությունը մեզ համար կարող է մեծ ողբերգությամբ ավարտվել:

-ԵԱՀԿ ՄԽ անդամ մյուս երկու երկրների՝ ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի պասիվությունն ինչո՞վ է բացատրվում, ըստ Ձեզ:

-Կարծում եմ, որ նրանք ևս ուշադիր հետևում են, թե ինչով կավարտվի ադրբեջանա-
ռուսական առևտուրը: Չեմ բացառում, որ նրանք այդ առևտրի վերջնարդյունքի վրա
ներազդելու ուրույն միջոցներ ևս ունեն:

Հարցազրույցը՝ Քրիստինա Մկրտչյանի