Արմեն Վարդանյան. Թեև Իրանը հայտարարել է, որ չի ցանկանում ստեղծել միջուկային զենք, սակայն Իսրայելի ագրեսիան կարող է Իրանին դրդել փոխել միտքը

Հունիսի 13-ի վաղ առավոտյան Իսրայելը սկսեց ռազմական գործողություններ  Իրանի դեմ՝ լայնածավալ հարվածներ հասցնելով մի քանի իրանական միջուկային օբյեկտների և հրթիռային բազաների։ Թեհրանը պատասխանեց Իսրայելի ուղղությամբ միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ արձակելով։

Առաջիկա օրերին պետք է սպասել Իսրայելի և Իրանի միջև հարվածների շարունակությանը, ինչպես նաև տարբեր երկրների կողմից հակամարտության լիցքաթափմանն ուղղված դիվանագիտական ​​ջանքերի ավելացմանը։ Սակայն այդ ջանքերի արդյունքը մնում է անորոշ, և մեծ է հավանականությունը, որ հակամարտությունը կվերածվի լայնածավալ պատերազմի Մերձավոր Արևելքում։

Իրանագետ Արմեն Վարդանյանը REGIONSTV-ի հետ զրույցում նշեց, որ իսրայելական գործողության նպատակն էր ոչնչացնել Իրանի միջուկային օբյեկտները և վերացնել Իրանի բարձրաստիճան զինվորականներին: Նրա խոսքով՝ Իսրայելը կարծում է, որ Իրանի միջուկային ծրագիրը գոյության սպառնալիք է Իսրայելի համար, ուստի ցանկանում է ոչնչացնել միջուկային օբյեկտները կամ ապահովել, որ Իրանը զերծ մնա կամ հրաժարվի միջուկային զենքի ստեղծումից:

«Իսրայելը կարծում է, որ Իրանի վերջնական նպատակը միջուկային զենք ստեղծելն է: Իսրայելը ցանկանում է ոչնչացնել այս ենթակառուցվածքների կարողությունները, որպեսզի Իրանը չկարողանա հասնել միջուկային զենքի ստեղծմանը, չնայած Իրանի բարձրագույն ղեկավարությունը բազմիցս հայտարարել է, որ իրենք  մտադիր չեն ստեղծել միջուկային զենք, և Իրանի միջուկային ծրագիրը բացառապես խաղաղ բնույթ ունի»,-ասաց իրանագետը։

Իրանցիները, ինչպես նշեց Վարդանյանը, բազմիցս են հայտարարել և մինչ օրս  չեն խոստովանում, որ չեն ցանկանում ստեղծել միջուկային զենք, քանի որ դա հակասում է կրոնական դոգմաներին. Իսլամն արգելում է միջուկային զենքի ստեղծումը և այլն: «Սակայն Իսրայելի ագրեսիան կարող է Իրանին դրդել փոխել իր կարծիքն ու դիրքորոշումն ու Իրանը սկսի ստեղծել միջուկային զենք: Իրանն ունի նման հնարավորություն և տեխնոլոգիական ներուժ: Իրանի ուրանի հարստացումը հասել է 60%-ի, ինչը նշանակում է, որ եթե նա իսկապես ցանկանա, կարող է ստեղծել միջուկային զենք: Վերջերս ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատը լսումներ անցկացրեց, և այդ ժամանակ Պենտագոնի ղեկավարը հայտարարեց, որ Իրանը կարող է ստեղծել 10 միջուկային մարտագլխիկ և ունի դա անելու հնարավորություն: Իրանը սկզբում հայտարարեց, որ չի ցանկանում ստեղծել միջուկային զենք, բայց Իսրայելի կողմից Իրանի տարածքում գտնվող միջուկային օբյեկտների և ռազմական ենթակառուցվածքների վրա հարվածները կարող են հանգեցնել հակառակ  արդյունքի», – նշեց քաղաքագետը:

Վարդանյանը շեշտեց, որ եթե Իրանը միջուկային զենք ստեղծի, տարածաշրջանում և աշխարհում աշխարհաքաղաքական իրավիճակը կտրուկ կփոխվի։ Սա կհանգեցնի սպառազինությունների մրցավազքի Մերձավոր Արևելքում, քանի որ այլ երկրներ, ինչպիսիք են Սաուդյան Արաբիան և Թուրքիան, նույնպես կարող են ձգտել միջուկային զենք ունենալ՝ իրենց անվտանգությունն ապահովելու համար։ Բացի այդ, ըստ քաղաքագետի, Իրանում միջուկային զենքի ի հայտ գալը կարող է ավելի ագրեսիվ քաղաքականություն հրահրել Իսրայելի և Միացյալ Նահանգների կողմից, որոնք դա կդիտարկեն որպես իրենց անվտանգությանը ուղղված ուղղակի սպառնալիք։ Սա կարող է հանգեցնել տարածաշրջանում ռազմական հակամարտության, որի հետևանքները դժվար է կանխատեսել։

Ինչ վերաբերում է Հարավային Կովկասի երկրների արձագանքներին, ապա Արմեն Վարդանյանը նշեց, որ օրինակ Էրդողանը շատ բարդ հարաբերություններ ունի Նեթանյահուի հետ։ Քաղաքագետի խոսքով՝ Թուրքիան, անկասկած, կրկնակի խաղ է խաղում․ «Մի կողմից, այն լավ հարաբերություններ ունի Իսրայելի հետ, բայց մյուս կողմից՝ կան գաղափարախոսական տարբերություններ: Էրդողանը անընդհատ դատապարտում է Իսրայելի գործողությունները Գազայի հատվածում, քանի որ նա իրեն ներկայացնում է որպես իսլամական աշխարհի հովանավոր կամ առաջնորդ: Նեթանյահուն մի քանի անգամ համեմատել է Էրդողանին Հիտլերի հետ, ինչը մեծ զայրույթ է առաջացրել, քանի որ Էրդողանին Հիտլերի հետ համեմատելը մեծ վիրավորանք է իսրայելցիների համար: Կարծում եմ, որ Թուրքիան, ամենայն հավանականությամբ, չեզոք դիրքորոշում կընդունի, չնայած կդատապարտի Իրանի դեմ ռազմական գործողությունները»։

Վարդանյանի կարծիքով՝ Ադրբեջանի արձագանքը կլինի ավելի զուսպ, քան Թուրքիայինը: Ադրբեջանը պատմականորեն պահպանել է սերտ հարաբերություններ Իսրայելի հետ, հատկապես ռազմատեխնիկական ոլորտում: Քաղաքագետի խոսքով՝ «Ադրբեջանը ներկայանում է որպես չեզոք կողմ, չի դատապարտում ո՛չ Իրանի, ո՛չ էլ Իսրայելի գործողությունները, կոչ է անում կողմերին երկխոսել և չկռվել միմյանց դեմ, դադարեցնել փոխադարձ հրթիռային հարվածները և այլն: Այնուամենայնիվ, ես չեմ բացառում, որ Ադրբեջանը Իսրայելին տրամադրում է որոշակի հետախուզական և այլ օգնություն, բայց բանավոր կոչ է անում Իսրայելին և Իրանին երկխոսել և խաղաղ ճանապարհով լուծել հակամարտությունը»:

Նա նաև չի բացառում, որ Ադրբեջանն իր տարածքը հասանելի է դարձրել Իրանի դեմ գործողությունների համար: Չնայած Ադրբեջանը հերքում է դա, հայտնի է, որ Ադրբեջանն ու Իսրայելը վաղուց համագործակցել են և ամեն կերպ օգնել են Իսրայելի հետախուզական և հատուկ ծառայություններին: Այս երկու պետությունները, ինչպես նկատեց Վարդանյանը, շատ սերտորեն համագործակցում են հատուկ ծառայությունների ոլորտում և սա լայնորեն քննարկվում է, կան տեղեկություններ, որ «Մոսադի» գործակալները խորը ներթափանցել են Իրան՝ Ադրբեջանի տարածքով: Վարդանյանը ենթադրում է, որ Հայաստանը կպահպանի չեզոքության քաղաքականություն՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով հակամարտության խաղաղ կարգավորման անհրաժեշտությանը:

«Հայաստանը պետք է զգոն լինի: Իրանը միշտ եղել է Ադրբեջանի համար զսպող գործոն՝ թույլ չտալով վերջինիս հարձակվել Սյունիքի մարզի վրա: Եթե Ալիևը, օգտվելով իրավիճակից, փորձի ուժով բացել այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքը, նա բարձր գին կվճարի: Եվ, հետևաբար, չեմ կարծում, որ Ադրբեջանը կգնա նման արկածախնդրության, քանի որ խնդիրներ կունենա Արևմուտքի հետ», – ասաց Վարդանյանը:

Անդրադառնալով այս հակամարտության հետևանքնով առաջացած տարածաշրջանային անվտանգային սպառնալիքներին ՝ Վարդանյանը նշեց, որ այստեղ գլխավոր խաղացողը ԱՄՆ է, և միայն Միացյալ Նահանգները կարող է կանգնեցնել կողմերին։

«Վաշինգտոնը, որոշ իմաստով, «ջոկեր» է այս խաղում, քանի որ  մեծ ազդեցություն ունի Իսրայելի վրա և որոշակի լծակներ, որոնք կարող են ազդել Իրանի վրա։ Նման բան եղավ անցյալ տարի, երբ Իսրայելն ու Իրանը փոխադարձ հրթիռային հարվածներ հասցրին։ Այնուհետև, Միացյալ Նահանգների ջանքերի շնորհիվ, կողմերը կանգ առան, և ԱՄՆ հակամարտության կառավարումը պահեց իր ձեռքում, թույլ չտվեց, որ հակամարտությունը սրվի և վերածվի լայնածավալ պատերազմի։ Կարծում եմ՝ նման բան տեղի կունենա նաև այս անգամ։ Ինչ-որ պահի Միացյալ Նահանգները կոչ կանի կողմերին դադարեցնել ռազմական գործողությունները և քայլեր ձեռնարկել՝ ապահովելու համար իրենց միջև երկխոսությունը»,-ընդգծեց Արմեն Վարդանյանը։

Նկատենք, որ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփն այսօր հայտարարել է՝ եթե ԱՄՆ որևէ կերպ հարձակման ենթարկվի Իրանի կողմից, ապա Իրանը կզգա ԱՄՆ զինված ուժերի ողջ ուժն ու հզորությունը՝ աննախադեպ մակարդակով։
Չնայած  այս սպառնալիքին, Թրամփը նաև նշել է․«Այնուամենայնիվ, մենք կարող ենք հեշտությամբ գործարք կքնել Իրանի և Իսրայելի միջև և վերջ դնել այս արյունալի հակամարտությանը»։

Զաբելա Ավագյան