«Հայերի՝ ԼՂ վերադառնալու հարցը վերաբերում է ազգերի ինքնորոշման և իրենց պատմական հայրենիքում բնակվելու հիմնարար իրավունքին, իսկ «Արևմտյան Ադրբեջանի» հարցը այլ պատմական համատեքստ ունի»

«Լեռնային Ղարաբաղի հարցը Նիկոլ Փաշինյանը փակել է օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում՝ Ադրբեջանի հետ ստորագրելով  ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարման մասին համաձայնագիրը։ Հետևաբար, նա փորձում է փակել «Արևմտյան Ադրբեջանի» հարցը՝ հայերի՝ ԼՂ վերադառնալու հարցը փակելու դիմաց։ Սակայն «Արևմտյան Ադրբեջանի» հարցը բացարձակապես հավասարազոր չէ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի իրավունքներին և հայերի Արցախ վերադառնալու հարցին»,-այս մասին RegionsTV-ի հետ զրույցում ասաց «Լուսավոր Հայաստան» կուսակցության առաջնորդ, հատուկ հանձնարարություններով նախկին դեսպան Էդմոն Մարուքյանը՝ մեկնաբանելով ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի առաջարկները։

 Հիշեցնենք, որ օրերս Համբուրգում հայ լրագրողների հետ հարցազրուցում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն անդրադառնալով  Ադրբեջանի ԱԳՆ-ի հայտարարությանը, որտեղ նշվում է, որ ՀՀ-ԵՄ ռազմավարական օրակարգի փաստաթղթում ներառվել է «Ադրբեջանի ռազմական գործողություններից հետո փախստական դարձած Ղարաբաղի հայեր» ձևակերպումը,  ասել է․ «Ադրբեջանը մի կողմից ասում է «Արևմտյան Ադրբեջան», մյուս կողմից ասում է՝ գրված է «Ղարաբաղի հայեր»: Ես 2025-ի  օգոստոսի 8-ին հաջորդած օգոստոսի 18-ի իմ ուղերձում ասել եմ, որ վերադարձի թեման շատ վտանգավոր թեմա է: Ես ուզում եմ հիմա բաց, հրապարակային առաջարկ անել Ադրբեջանին, որովհետև որքան նրանք այդ թեմաներով խնդիր ունեն, մենք էլ խնդիր ունենք։ Ես առաջարկում եմ, որ մենք ընդունենք համատեղ ճանապարհային քարտեզ այս երկու թեմաները զուգահեռ փակելու ուղղությամբ։ Ես Ղարաբաղի մեր ժողովրդին էլ եմ ասել, որ նրանց վերադարձը իրատեսական չէ։ Եթե մենք շարունակենք վերադարձի օրակարգը, դա նշանակում է, որ մենք նորից սկսում ենք Ղարաբաղի շարժումը, բայց ես ասել եմ, որ մենք պետք է չշարունակենք ղարաբաղյան շարժումը»։

Մարուքյանի կարծիքով՝ Փաշինյանի փորձերը այս երկու հարցերը նույն հարթությունում, նույն փաթեթում դնելը սխալ են և լուրջ վտանգ են ներկայացնում Հայաստանի համար։ Մարուքյանի մեկնաբանմամբ՝ Լեռնային Ղարաբաղ հայերի վերադարձի հարցը վերաբերում է ազգերի ինքնորոշման և իրենց պատմական հայրենիքում ապրելու հիմնարար իրավունքին, մինչդեռ «Արևմտյան Ադրբեջանի» հարցն ունի բոլորովին այլ պատմական համատեքստ։

«Կարևոր է հիշեցնել, որ եթե Ադրբեջանում կան Հայաստանից հեռացած ադրբեջանցիներ, ապա Հայաստանում կան հայեր, որոնք գաղթել են Ադրբեջանից։ Ադրբեջանցիները պարզապես ապրել են Հայաստանի տարածքում՝ առանց որևէ հատուկ կարգավիճակի, մինչդեռ գոյություն ուներ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը։ Արցախը վայելում էր ինքնավարություն՝ հստակ իրավական և քաղաքական կարգավիճակով։ Փաշինյանը բազմիցս հայտարարել է Ազգային ժողովի ամբիոնից, այդ թվում՝ օգոստոսի 18-ի իր ելույթում, որ ղարաբաղյան շարժումն այլևս գոյություն չունի, փակ է և չի վերսկսվի, և որ այս հարցը մեզ համար փակ է։ Ես կարծում եմ, որ Փաշինյանի առաջարկը, որը արվել է լրագրողների միջոցով, դիվանագիտական ​​և բանակցային գործընթացի ամոթալի դեգրադացիա է։ Մեզ հուզող խնդիրներն ու հարցերը չեն քննարկվում հանդիպումների ժամանակ։ Հայաստանը համաձայնվում է ամեն ինչի հետ, բայց հետո, որևէ մամուլի ասուլիսի կամ հարցազրույցի միջոցով, մեր իշխանությունները փորձում են քննարկել այլ բան, ինչը ամոթալի է»,-ասաց Էդմոն Մարուքյանը։

Նա պնդում է՝ միջազգային իրավունքի համաձայն, Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդն ունի վերադառնալու իրավունք, և այդ իրավունքն անօտարելի է, ընդ որում, ինչպես նշեց Մարուքյանը, ոչ ոք չի կարող պնդել, որ հայերի վերադարձի իրավունքը կհանգեցնի պատերազմի, ոչ ոք չի կարող խոսել պատերազմի մասին․«Այս պահին միայն Հայաստանի կառավարությունն է սպառնում հայ ժողովրդին պատերազմով, նույնիսկ Ալիևը չի խոսում պատերազմի մասին։ Ալիևն ասում է, որ նրանք կգան խաղաղ և կապրեն, քանի որ իր դեմ դիմադրություն չկա։ Սակայն Ադրբեջանը շարունակելու է պնդել, որ ադրբեջանցիները պետք է վերադառնան, և աշխատում է բոլոր միջազգային կառույցների հետ։ Հայաստանն այս առումով ոչինչ չի անում այս հարցը լուծելու համար։ Ավելին, Հայաստանի կառավարությունն ահաբեկում է սեփական ժողովրդին՝ անընդհատ պնդելով, որ պատերազմ կլինի, եթե իրենք չընտրվեն, և դրանով իսկ փորձելով շանտաժի ենթարկել ժողովրդին՝ վերընտրվելու համար։ Սա է քաղաքականության ամբողջ իմաստը»։

Նա հավելեց, որ Փաշինյանը ամեն ինչ անում է հանրությանը համոզելու համար, որ բոլոր հարցերը լուծված են, և այլևս պատերազմ չի լինի, սակայն այս մոտեցումը խաթարում է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում գոյություն ունեցող մեխանիզմները և կրկին Հայաստանին տանում է միակողմանի զիջումների։

Էդմոն Մարուքյանի ներկայացմամբ՝ Ադրբեջանի նպատակն է այսօրվա Հայաստանի Հանրապետությունը վերածել պրոքսի-պետության, լավագույն դեպքում, իսկ վատագույն դեպքում՝ պարզապես ոչնչացնել մեր պետականությունը․ «Նրանք այլ նպատակ չունեն և ամեն ինչ անում են դրան հասնելու համար։ Մինչդեռ Ալիևը դեռևս չի ճանաչել Հայաստանը որևէ քարտեզի վրա։ Հայաստանը չի կարողացել որևէ հաջողության հասնել խաղաղության գործընթացում, քանի որ խաղաղության բանակցությունների ընթացքում չի ստացել որևէ երաշխիք կամ անվտանգության մեխանիզմ, որը կարող էր պաշտպանել երկիրը։ Հայաստանի իշխանությունները շարունակում են իրենց խրել ավելի ու ավելի խորը քաղաքական թակարդների մեջ։ Հետևաբար, այս բոլոր գործողությունները կարող են Հայաստանը դարձնել անատամ ու Ադրբեջանից ու Թուրքիայից կախված։ Այս պատճառով Ադրբեջանն ու Թուրքիան նույնպես կշարունակեն ձգտել հայկական ատոմակայանի փակմանը և Հայաստանին էներգետիկ կախվածության մեջ դնել Ադրբեջանից»։

Ըստ Մարուքյանի՝ չնայած, որ Հայաստանը Վաշինգտոնում Ադրբեջանի պահանջները կատարեց, զիջեց ամեն ինչ, Ադրբեջանը շարունակում է իր օրակարգում պահել իր բարձրացրած հարցերը և, դրանք մեկ առ մեկ հետևողականորեն առաջ մղելով, ձգտում է դրանց իրականացմանը․«Հայաստանի Հանրապետությունը, մտնելով նախագահ Թրամփի գրասենյակ, չկարողացավ լուծել իր առջև ծառացած խնդիրները և նույնիսկ այդ հարցերը չդրեց սեղանին, այլ պարզապես համաձայնվեց Ադրբեջանի պահանջներին և պատմություններին»։

Զաբելա Ավագյան