«Խուժանն ուղղորդվում էր եւ այդ օրվա համար նախատեսված սցենարի համաձայն էր գործում»

Մայրաքաղաքում երեկոյան եւ կեսգիշերն անց ոստիկանների կողմից ձեռնարկված գործողությունների, Գյումրիում տեղի ունեցած հանրահավաքի վերաբերյալ զրուցել ենք Սախարովի անվան մարդու իրավունքների պաշտպանության գրասենյակի Շիրակի մարզային կառույցի ղեկավար Սեյրան Մարտիրոսյանի հետ, ում եւս երեկ ոստիկանները անհիմն պատճառաբանությամբ բերման էին ենթարկել ոստիկանության բաժանմունք:

-Պարոն Մարտիրոսյան, ոստիկանների եւ քաղաքացիական հագուստով անհայտ անձանց գործողություններից բազմաթիվ քաղաքացիներ են վիրավորվել, նաեւ լրագրողներ: Ի՞նչ եք կարծում, իրավաչա՞փ էին արդյոք նրանց գործողությունները, եւ կարո՞ղ ենք ակնկալել, որ հասարակությանը պարզ կդառնա, թե ովքեր էին մահակներով զինված անձինք, որոնք համարձակվեցին ձեռք բարձրացնել քաղաքացու վրա:

-Ոստիկանության կողմից ուժի կիրառումը համաչափ չէ, եւ ընդհանրապես, ոստիկանության գործելակերպը չի բխում ՀՀ շահերից, կոչված է հասարակական կարգը պահպանելու, բայց արվում է ուղիղ հակառակը՝ հասարակությանը մղելու քայլերի, որոնք կարող են բերել շարունակական բախումների եւ ինչ-որ տեղ նաեւ շեղել ուշադրությունը հիմնական պահանջներից, որոնք բխում են Հայաստանի ներկա վիճակից, եւ դրանց չիրականացումը կարող է բերել վատագույն զարգացումների:

Մեզանից ոչ ոք չգիտի՝ քաղաքացիական հագուստով անձինք ովքեր են: Ենթադրում եմ, որ նրանք ոչ թե ոստիկան են, այլ ուրիշ մարդիկ են, եւ այս դեպքում հարց է առաջանում, թե ովքեր են: Պարզ է, որ այդ հարցի պատասխանը պետք է տա ԱԱԾ-ն, ոստիկանությունը, ովքե՞ր են քաղաքացիական հագուստով անձինք՝ առանց որեւէ տարբերանշանի, եւ ովքե՞ր են, որ գնում միանում են ոստիկաններին, որպեսզի հետո դուրս գան եւ իրականացնեն որոշակի քայլեր: Սա լրջագույն հարց է, որին իսկապես պետք է անդրադառնա ՀՀ Ազգային անվտանգությունը: Այսինքն, եթե կան այդպիսի մարդիկ, որոնք ամենաթողության մեջ են, նրանք ուրեմն կարող են ամենատարբեր տեղերում անել ամենատարբեր քայլեր: Ինչեւէ, երեւանյան դեպքերը համարում եմ խիստ մտահոգիչ:

-Պարոն Մարտիրոսյան, իսկ ի՞նչ եք կարծում՝ իշխանության տարբեր օղակների, այդ թվում Սերժ Սարգսյանի, ԱԺ ներկայացուցիչների, ոստիկանապետ Վլադիմիր Գասպարյանի եւ այլոց լռությունն ինչի՞ մասին է խոսում:

— Լռությունը խոսում է այն մասին, որ ոչ լեգիտիմ ընտրված իշխանությունը հաշվետու չէ ժողովրդին եւ պատասխանատվություն չի վերցնում ստեղծված իրավիճակի համար եւ շարունակում է աշխատել, ինչպես որ աշխատել է նախորդ բոլոր դեպքերում:

Սերժ Սարգսյանի արձագանքն այս ամենին եղել է ՊՊԾ գունդը գրավելու հինգերորդ օրը, ընդ որում, դա չի կարելի համարել արձագանք: Բացի այդ, հանդիպումը սկսվում է «սա մեր հերթական հանդիպումն է» նախադասությամբ, երբ որ նախորդող հանդիպումներ չեն եղել, եւ եթե եղել են, հասարակությունը դրանցից տեղյակ չէ: Հասարակությունն իր իշխանություններին ընտրում է, որպեսզի նրանք հաշվետու լինեն: Բացի այդ, դա խոսք էր, հրահանգ էր՝ ուղղված ուժային կառույցների ներկայացուցիչներին, դա ուղերձ չէր՝ ուղղված ժողովրդին, դա իրավիճակի բացատրություն չէր, իշխանությունների տեսակետը չէր, թե ինչպիսի քայլեր են ձեռնարկվելու ճգնաժամային այս իրավիճակը միմիայն խաղաղ ճանապարհով հաղթահարելու համար: Գիծը, որից հետո կարող են անկանխատեսելի զարգացումներ սկսել, ավելի են մոտենում:

Թողնում են, որ ամեն ինչ արվի ոստիկանների ձեռքով: Իսկ Վովա Գասպարյանն էքսցենտրիկ անձնավորություն է, գուցե նաեւ նրան ասել են, որ չերեւա, որպեսզի չհայտնվի նույն անհեթեթ իրավիճակում, որում հայտնվեց «Electric Երեւան»-ի ցույցերի ժամանակ, երբ որ սթափության կոչեր էր անում, բայց պարզվեց, որ սթափության կոչեր անողն ինքն առանձնապես սթափ չէ: Նա կարող է եւ չերեւալ, բայց պետք է երեւա որպես հասարակական անվտանգության թիվ մեկ երաշխավոր, որ երեւա հեռուստատեսությամբ եւ այնտեղ այդ ամբողջը ներկայացնի:

Հիմնական երեւացողն այս ամբողջ ընթացքում եղել է փոխոստիկանապետ Հունան Պողոսյանը, շատ հետաքրքիր մեկնաբանություն կատարեց: Երբ որ նրան ասացին, որ ոստիկանները խանգարել են լրատվամիջոցների աշխատանքը, ուժ են կիրառել, նա ասաց, որ «եթե մերոնք այդպիսի բան են արել, ուրեմն կպատժվեն»: Անհեթեթությունն այդ «մերոնք» բառն է, որ հայաստանյան իշխանությունների համար ոստիկանը «մերոնք» է, իսկ հասարակությունը «մերոնք» չէ:

-Գյումրիում եւս հերթական անգամ բախվեցինք թաղային խուժանի եւ ոստիկանության համագործակցությանը: Ի՞նչ եք կարծում, նույն կերպ իրավապահները չպե՞տք է բացատրություն ներկայացնեն, թե ովքեր էին այն քաղաքացիները, որոնք սադրանքներ էին հրահրում, եւ ինչու ոստիկանությունը նրանց բերման ենթարկելու փոխարեն բաժիններ տարավ խաղաղ ցուցարարներին, այդ թվում Ձեզ:

-Այն, ինչ տեղի ունեցավ Գյումրիում երեկ, դա Երեւանում տեղի ունեցածի մանրակերտն էր: Էլի ինչ-որ հստակ ձեռագրով, որը հիմքեր է տալիս ասելու, որ խուժանը չէր գործում սեփական նախաձեռնությամբ, խուժանն ուղղորդվում էր եւ խուժանն այդ օրվա համար նախատեսված պլանի, սցենարի համաձայն էր գործում: Նրանց ձեռքով փորձ էր արվում ստեղծել մի այնպիսի իրավիճակ, երբ ոստիկանությունը կարող է արդեն արդարացնել իր քայլերը՝ խաղաղ հավաքը ճնշելու ուղղությամբ: Ոստիկաններին դրա մասին ասվել է: Կես ժամից ավելի, երբ որ խուժանն ավելի լկտիացավ եւ ավելի ագրեսիվ դարձավ եւ խոսքերից արդեն անցավ գործողությունների, հնարավոր չէր ոստիկանների գտնել: Հետո, երբ եկան, իրենց ասվեց այդ մասին, եւ լրատվամիջոցները նշեցին, որ ունեն տեսանյութ: Բարձրաստիճան ոստիկանները խոստացան, որ այդ ամենը քննության կառնվի: Նույն հարցերն են իմ մոտ առաջանում. ովքե՞ր են նրանք, ոստիկանության, ԱԱԾ մարմինների իրական համագործակիցները խուժա՞նն է, կիսաքրեական, կիսագողական տարրե՞րն են, թե՞ ՀՀ հասարակությունն է, ՀՀ ժողովուրդը: Շատ արագ այդ հարցի պատասխանը կտրվի: Եթե բացահայտման ուղղությամբ քայլեր չձեռնարկեցին, ուրեմն խոսքը կազմակերպված համագործակցության մասին է:

—Երեկ թիրախավորվեցին նաեւ լրագրողները: Ձեր կարծիքով, սա՞ էլ էր հրահանգ, որ բիրտ ուժ կիրառվի բոլորի նկատմամբ, չխնայեն նաեւ լրագրողներին, կանանց, անչափահասներին, ցանկացածի թիրախավորեն, անգամ ցույցերին չմասնակցողներին: Սա վախեցնելո՞ւ համար էր արվում, որ մարդիկ փողոց դուրս չգան:

-Վերջին տարիների զարգացումներն, անկախ այն բանից, թե որն է այդ ընդվզման պատճառը, ցույց է տալիս, որ ոստիկանությունն այդ ամբողջը միայն բիրտ ուժով ճզմելու քաղաքականություն է վարում: Երբ խաղաղ ցուցարարների նկատմամբ բռնություն է գործադրվում, ուրեմն նպատակն ահաբեկելն է, նպատակը պրիմիտիվ է նաեւ, ծիծաղելի: Այս ինֆորմացիոն զարգացած դարում իբր փորձել ահաբեկել լրագրողին կամ խլել նրա տեսախցիկը, կոտրել, որպեսզի նյութերը չհրապարակվե՞ն… այդ նյութերը հայտնվելու են, եւ այդ նյութերից յուրաքանչյուրը նորմալ, ճիշտ իրավապահ կառույցների համար հիմքեր են հետաքննություններ իրականացնելու: Եվ եթե դրանք չիրականացվեն, մեր հետեւությունը հետեւյալն է, որ նաեւ լրագրողներին ահաբեկելը, ճնշելը, ծեծելը նույնպես եղել է հանձնարարության արդյունք:

-Անկախ բոլոր զարգացումներից, արդյոք մենք հուլիսի 17-ից հետո նոր Հայաստանում չենք ապրում, որ տեղի ունեցածից հետո բոլորը լրջագույն դասեր կքաղեն:

-Ես բազմիցս ասել եմ, որ կան արդյունքներ, կա հետեւանք եւ ազդեցություն: Ազդեցությունն այն փոփոխությունն է, որը հասարակության գիտակցության մեջ է տեղի ունենում: Այդ բեկումը, այդ փոփոխությունն արդեն տեղի է ունեցել: Վախն այլեւս գերիշխող չէ, եւ ուժի հակազդեցությունը կա եւ լինելու է եւ ձնագնդի սկզբունքով մեծանալու է: Այլեւս իրականությունը փոխվել է: Ի դեպ, այդ իրականությունը հատկապես փոխվեց ամենաճակատագրական պահից հետո, երբ պարզվեց, որ մեր իշխանությունն իրականում ինչ որ մեզ զեկուցում է՝ իր մեծագույն հաջողությունների, ձեռքբերումների, բանակի նկատմամբ սովորականից ավելի ուշադիր լինելու եւ այլնի մասին, միֆ է, եւ որը փշրվեց:

Հասարակական գիտակցության մեջ մեծագույն բեկումը տեղի ունեցավ ապրիլից հետո, երբ պարզվեց, որ մեր 18-20 տարեկան զինվորները պարզապես անպաշտպան են եւ դավաճանության զոհ: Թալանը նաեւ այնտեղից է տեղի ունենում: Երբ 30-40-50 ավտոբուսներով ոստիկաններին բերում են այնտեղ, դու տեսնում ես, թե այդ մեքենաների վառելիքն ինչու են խնայել: Խնայել են սահմանի վրա, որ զինվորի կյանքը պաշտպանված չլինի, որպեսզի սեփական ժողովրդի դեմ օգտագործեն:

Հարցազրույցը՝ Ա. Վարդանյանի