«ԱԲ-ն ոչ միայն օգնում է, այլ նաև վախեցնում․մարդն, ամեն դեպքում, ուզում է իր ստեղծած գործիքների տերը լինել, այլ ոչ թե ստրուկը»․Արամ Փախչանյան

Լուսանկարը՝ Արամ Փախչանյանի ֆեյսբուքյան էջից

«Այբ» դպրոցի համահիմնադիր Արամ Փախչանյանն ասում է՝ մենք կարող ենք ԱԲ-ն վերածել զենքի եւ դրա միջոցով իրար ոչնչացնել, ինչն արդեն արվում է, կամ կարող ենք օգտագործել այն ծանր հիվանդությունները բուժելու եւ մարդկանց բարեկեցությունը բարձրացնելու համար

Արհեստական բանականությունը մեծ արագությամբ ներթափանցում է մեր կյանքի բոլոր ոլորտներ։ Այն ժամանակակից մարդու առօրյայի անբաժանելի մասն է դարձել։ Արհեստական բանականության (ԱԲ) գործիքների զարգացմանը զուգահեռ հասարակությունների համար լուրջ մարտահրավերներ են առաջանում։

ԱԲ-ն չարի՞ք է, թե՞ բարիք մարդկության համար։ «Դա կախված է մարդուց»,-ասում է «Այբ» դպրոցի համահիմնադիր Արամ Փախչանյանը։

«ԱԲ-ն չի կարող լինել չարիք կամ բարիք, լավ կամ վատ։ Այն, թե ինչին կծառայի արհեստական բանականությունը, կախված է մարդկանցից։ Մենք կարող ենք վերածել ԱԲ-ն զենքի եւ դրա միջոցով իրար ոչնչացնել, ինչն արդեն արվում է, կամ կարող ենք օգտագործել այն ծանր հիվանդությունները բուժելու եւ մարդկանց բարեկեցությունը բարձրացնելու համար։ Փորձը ցույց է տալիս, որ ամեն տեսակի նոր բան բերում է նոր վտանգներ, սակայն մարդկյությունը մինչ այսօր կարողացել է փոքրիշատե սանձահարել վտանգները եւ քաղել օգուտի պտուղները։ Հուսանք, նույնը կլինի եւ այս անգամ»,-REGIONSTV-ի հետ զրույցում ասում է Փախչանյանը։

ԱԲ-ն կրթության ոլորտում կարող է բեկումնային փոփոխություններ կատարել։ Ի՞նչ ազդցություն կարող է ունենալ ԱԲ-ն Հայաստանի կրթական համակարգի զարգացման վրա, օգնել կամ խանգարել ուսուցիչներին եւ ուսանողներին։

Փախչանյանը վստահ է՝ ԱԲ-ն անպայման կներխուժի կրթության ոլորտ եւ մեծ տարածում կստանա։ Նշում է՝ մի քանի ուղղություններ կան, որոնք առավել հետաքրքիր են այս պահին։ Նախ՝ ԱԲ-ի աջակցությունը կրթությանը, օրինակ՝ պայմանական անվճար կրկնուսույցը։ Երկրորդը՝ ԱԲ-ն որպես կրթական նյութերի ձեւավորման միջոց։ Եւ վերջապես՝ ԱԲ-ն որպես ուսուցչի օգնական, որը ստուգում է աշխատանքները, կազմում է դասապլանները, վերլուծում է աշակերտների առաջադիմությունը, առաջարկում է առավել արդյունավետ ներգործության տարբերակներ զանազան մանկավարժական խնդիրների պարագայում։

Լուսանկարները ստեղծվել են ԱԲ գործիքով։ Հանձնարարություն էինք տվել պատկերել Արամ Փախչանյանի աշխատանքը «Այբ»-ում։ ԱԲ-ն ասում է՝ լուսանկարներն արտացոլում են կրթության, նորարարության և «Այբ» դպրոցի ոգին: Չգիտենք՝ Փախչանյանն ի՞նչ կարծիքի է դրանց մասին։

Փախչանյանի աշակերտներն էլ օգտվում են ԱԲ գործիքներից, դիմում ChatGPT-ին՝ հանձնարարություններ կատարելիս։ Եվ սա վատ բան չէ։ Փախչանյանն ասում է՝ որպես ուսուցիչ, ինքն էլ պարտավոր է սովորեցնել նրանց ԱԲ գործիքների ճիշտ կիրառումը․«Եթե իրենք այսօրվանից հանձնվեն եւ հույսը դնեն ԱԲ-ի վրա, ապա վաղը, երբ վերջինս է՛լ ավելի զարգացած լինի, իրենք անկարող կլինեն մրցել այն նույն ԱԲ-ի հետ իրենց փայ աշխատանքը ստանալու համար»։

Ասում է՝ ԱԲ-ն ոչ միայն օգնում է, այլ նաեւ վախեցնում․«Մարդն, ամեն դեպքում, ուզում է իր ստեղծած գործիքների տերը լինել, այլ ոչ թե՝ ստրուկը։ Երեխաների մոտ էլ կարելի է այդ մտածողությունը զարգացնել, որպեսզի իրենք գիտակից լինեն եւ չչարաշահեն ԱԲ կիրառումը»։

ԱԲ գործիքները, ինչպիսին է օրինակ ChatGPT-ն, կրթական գործընթացներում ներառելով, վերափոխելու է այն։ Փախչանյանն ասում է՝ուսուցչի դերը դասարանում փոխվելու է․նա ավելի շատ կվերածվի երեխաների կրթության կազմակերպիչի՝ այլ ոչ թե միայն գիտելիքի կրողի։ Սակայն, նա շեշտում է, որ կրթության որակը կախված է ոչ միայն տեխնոլոգիական գործիքներից, այլ նաև աշակերտի սովորելու ցանկությունից․« Իսկ դրա վրա ԱԲ-ի համատարած դրական ազդեցության ճանապարհներ դեռ չեն երեւում։ Այսօր ԱԲ-ի շնորհիվ կարելի է հեշտությամբ լեզուներ սովորել, սակայն չի երեւում, որ մարդիկ համատարած օգտվեն դրանից»։

Մեր զրուցակիցն ասում է, որ արհեստական բանականության գործիքները կարող են բավականին թանկանալ, երբ դրանք դառնան վճարովի ծառայություններ. «Դրանք շատ արագ կարող են վերածվել թանկ հաճույքի, ինչը կարող է դժվարացնել դրանց լայն կիրառումը կրթական համակարգում։ Այն շատ ծախսատար է` ChatGPT-ի վճարովի տարբերակի գինը մեկ օգտատերի համար տարվա կտրվածքով համադրելի է պետության կողմից դպրոցի մեկ աշակերտի հաշվարկով ծախսի հետ»:

Նա նկատում է՝ դարերի ընթացքում կրթության ոլորտում որոշակի փոփոխություններ եւ զարգացումներ եղել են, սակայն սկզբունքորեն սովորելը նույնն է մնացել, քանի որ մեր ուղեղի աշխատանքն է նույնը․«Այս առումով դժվար թե որեւէ էական բան փոխվի կրթության մեջ շնորհիվ նոր տեխնոլոգիաների։ Միգուցե, փոփոխություն կապրեն դասագրքերը, միգուցե տնայինների բնույթը կփոխվի։ Որոշ հմտություններ, օրինակ՝ գրավոր տեքստում շարահյուսական եւ իմաստային սխալներ գտնելը, կդառնան նվազ արդիական, եւ դրանց ավելի քիչ ժամանակ կհատկացվի։ Փոխարենը, ավելի շատ ուշադրություն կհատկացվի միտքը հստակ արտահայտելու կարողությանը, որով նաեւ պայմանավորված կլինի ԱԲ-ի հետ արդյունավետ աշխատանք կառուցելը»։

Ասում է՝ շատերը ԱԲ հայտնագործությունը համեմատում են գրի գյուտի հետ, քանի որ հնարավորություն է տալիս արագ հասանելի դարձնել մարդու ողջ գիտելիքը, բայց դա չի փոխում ինքնուրույն մտածողություն ունենալու հմտությունը։

Նրա խոսքով՝ ԱԲ-ն կարող է միայն նմանակել մտածողությունը, սակայն իրականում չի կարող մտածել այնպես, ինչպես մարդը․«ԱԲ-ն չի կարող ինքնուրույն որոշումներ կայացնել, այն միայն հետևում է նախանշված հրահանգներին»։

Փախչանյանը նշում է, որ ԱԲ-ի նկատմամբ վերջնական պատասխանատվությունը և որոշումների կայացումը մնում են մարդու վրա, քանի դեռ մենք չենք կարող արհեստական բանականությանը վերագրել ինքնագիտակցության ու սեփական մտածողության ունակություն․«Ակնհայտ է, որ մարդիկ գնալով ավելի շատ կքննարկեն ԱԲ-ի հետ իրենց որոշումները։ Դրանում որեւէ վատ բան չկա, որքան ավելի տեղեկացված որոշումներ կայացնեն մարդիկ, այնքան դրանք ավելի լավը կլինեն»։

Նոր տեխնոլոգիաների կիրառումը, ինչպես նկատում է Փախչանյանը, կարող է մեծացնել գրագողության ռիսկերն ուսումնական գործընթացում։ Ասում է՝ ԱԲ-ն բացում է գրագողության նոր էջ, հակադարձելով բացահայտման միջոցներին, քանի որ դրա ստեղծած տեքստերը չեն կրկնում եղած աղբյուրները, եւ գրագողության բացահայտումը դժվարացել է․«Այն սովորողները, ովքեր ունեն պատվի զգացողություն, եւ զերծ էին մնում գրագողությունից նախկինում, հիմա էլ չեն անի նման բան։ Նրանք, ովքեր նախկինում էլ աջից եւ ձախից արտագրում էին, հիմա ունեն ամեն միջոց է՛լ ավելի արդյունավետ ընթանալու ինքնաոչնչացման ճանապարհով»։

Սակայն, ըստ նրա, խնդիրը լուծելի է՝ պատշաճ առաջադրանքների միջոցով, որոնք դարձնում են ԱԲ օգտագործումը դժվար, օրինակ՝ կարող են ընտրվել այնպիսի թեմաներ, որոնք հիմնված են անձնական փորձի վրա, ինչպիսիք են «Մի զարմանալի դրվագ ձեր ընտանիքի կյանքից» կամ «Հումորը առօրյայում», ինչը կօգնի խուսափել սխալներից և գրագողությունից, իսկ աշակերտը կպահպանի իր ստեղծագործական հմտությունները։

«ԱԲ-ն չի կարող լիարժեք պատկերացում կազմել աշակերտի կյանքից կամ ընտանիքի մասին, եւ դրան գումարած, լավ չի պատկերացնում, թե ինչն է զարմանալի։ Այն նաեւ ունի բավականին տաղտկալի հումորի զգացողություն»,-ասում է Փախչանյանը։

Փախչանյանը խոստովանում է՝ արդեն չի կարողանում պատկերացնել իր աշխատանքն առանց ԱԲ գործիքների։ Ասում է՝ դրանք կիրառում է ամեն քայլափոխի․«Շնորհիվ ԱԲ-ի՝ ես հասցնում եմ ավելի շատ բան անել՝ խուսափելով անհետաքրքիր աշխատանքից և կենտրոնանալով ստեղծարարության վրա։ Նման օգնական ունենալը երազանք էր ընդամենը 5 տարի առաջ»։

Սյուզաննա Խառատյան