Մաքսիմ Վասկով. Ադրբեջանին պետք է ցուցադրաբար հեռանալ ՌԴ-ից և փորձել իրեն առաջարկել տարածաշրջանում որպես տնտեսապես ավելի գրավիչ հենակետ ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի համար

Վերջին շրջանում Ադրբեջանի և Ռուսաստանի հարաբերությունները վատթարացման սպառնալիքի տակ են AZAL ավիաընկերության մարդատար ինքնաթիռի կործանման վերաբերյալ նախնական զեկույցի հրապարակումից հետո։ Ադրբեջանի իշխանությունները միջազգային դատական ​​հայց են նախապատրաստում Ղազախստանի Աքթաուի մոտ կործանված ինքնաթիռի վերաբերյալ։

Անցած տարվա դեկտեմբերի 25-ին Ղազախստանի Աքթաու քաղաքի մերձակայքում «Ադրբեջանական ավիաուղիներ»-ի ինքնաթիռը Ռուսաստանի հարավից Կասպից ծովով անցնելուց հետո խփվել է, զոհվել է 38 մարդ: Միջադեպից հետո Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը մեղադրել է ՌԴ-ին իր ՀՕՊ-ով ինքնաթիռը պատահաբար խոցելու մեջ։ ՌԴ  նախագահ Վլադիմիր Պուտինը ներողություն է խնդրել «ողբերգական միջադեպի» համար, բայց չի ընդունել, որ դրա համար Ռուսաստանն է պատասխանատու:

Ադրբեջանի ղեկավարի նոր դեմարշը բազմաթիվ հարցեր է առաջացնում։

REGIONSTV-ին տված առցանց հարցազրույցում պրոֆեսոր, սոցիոլոգիական գիտությունների դոկտոր, Ռուսաստանի ժուռնալիստների միության անդամ Մաքսիմ Վասկովը նշեց, որ միջադեպը վերածվում է սկանդալի մի պարզ պատճառով՝ Ադրբեջանին այժմ ձեռնտու և անհրաժեշտ է Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների վատթարացումը։

Նրա խոսքով՝ Ալիևը կարծում է, որ ամեն ինչ լավ է մտածել, բայց որքանով է ճիշտ այս հաշվարկը, ցույց կտա ապագան. «Ադրբեջանը բավականին սերտ կապեր ունի Իսրայելի և Մեծ Բրիտանիայի հետ, որոնցից յուրաքանչյուրն իր պատճառներով ցանկանում է ապակայունացնել տարածաշրջանը։ Մեզ հետաքրքրող համատեքստում նկատելի է Մեծ Բրիտանիայի խաղն Ադրբեջանի քաղաքական ղեկավարության հավակնությունների վրա։ Լոնդոնի մասնակցությունը՝ AZAL ինքնաթիռի հետ կապված միջադեպի տեղեկատվության մշակմանը, գործնականում նույնն է, ինչ մալազիական Boeing-ի պատմությանը»,- ասաց Մաքսիմ Վասկովը։

Վասկովի կարծիքով՝ Ալիևը որոշել է հրապարակավ վիճել Ռուսաստանի հետ և է՛լ ավելի սրել հարաբերությունները։ Սակայն թյուրիմացության պատճառը կապված չէ միայն Արեւմուտքի հետ, որը փորձում է ՆԱՏՕ-ին անդամակցելուն ձգտող Ադրբեջանին հեռացնել Ռուսաստանից։

«Խնդիրը միայն Արևմուտքը չէ, նրա ռուսաֆոբ վերաբերմունքը պարզ է պատճառների և հետևանքների մեջ, այլ այն, որ Ադրբեջանը միշտ եղել և կմնա Ռուսաստանի նկատմամբ թշնամական պետություն՝ բացարձակապես թուրքական քաղաքականության համատեքստում՝ Ղրիմը և ռուսական Կովկասը գրավելու իր ցանկությամբ։ Հարավային Ռուսաստանի մի շարք շրջաններ սպառնալիք են լինելու մեր անվտանգության համար։ Ադրբեջանն ու Թուրքիան Հայաստանի վերջնական ճնշումից հետո կստեղծեն ՆԱՏՕ-ի հարավային դիրքային տարածքը, իսկ Կասպից ծովում կտեղակայվեն ՆԱՏՕ-ի զորքերն ու բազաները։ Եթե ​​այս սցենարը կյանքի կոչվի, դա կլինի շատ տհաճ իրավիճակ Ռուսաստանի համար, իսկ կրիտիկական սպառնալիք Իրանի համար, քանի որ ՆԱՏՕ-ն վերահսկողություն ձեռք կբերի Կասպից ծովի հաղորդակցությունների և, որ ամենավտանգավորն է, Իրան-Ռուսաստան ծովային հաղորդակցության գծի վրա։ Կարծում եմ՝ անհնար է իրարից հեռու պահել մի բան, որը մոտ չի եղել։ Չնայած բարյացակամության կպչուն  դրսևորմանը, Ռուսաստանի համար «յաթաղանը» միշտ սրվում էր»,-ասաց Վասկովը։

ՌԴ-ի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների վատթարացման մասին Վասկովը կարծում է, որ դա լուրջ է, բայց հարցն այն է, թե որքան երկարաժամկետ կլինի՝ հաշվի առնելով բոլոր գործոնների բարդությունը․ Ռուսաստանի նկատմամբ Ադրբեջանի դիրքորոշման հիմքում ընկած է ոչ բարյացակամությունն ու թշնամանքը, և եթե անգամ կոնֆլիկտային իրավիճակն այժմ կարգավորվի, հակամարտությունները դեռ կկրկնվեն:

Նա ընդգծեց նաև՝ հաշվի առնելով Թուրքիայի հավակնությունները, որոնց առնչությամբ Ադրբեջանն՝ որպես անկախ ուժ դրսևորելու իր ողջ ցանկությամբ հանդերձ, իրականում նրա վասալ պետությունն է, նման հակամարտությունները կդառնան ավելի սուր և երկարատև։

«Ավելին, վաղ թե ուշ ուկրաինական հակամարտությունը կավարտվի, պատժամիջոցները կթուլանան, և Ռուսաստանի հետաքրքրությունը և՛ Թուրքիայի, և՛ Ադրբեջանի նկատմամբ կտրուկ կնվազի։ Ռուսաստանի իշխանություններն ունեն համբերության որոշակի սահման, որից այն կողմ Իլհամ Ալիևի հետ կապված ադրբեջանական սփյուռքի բիզնես շահերն այլևս հաշվի չեն առնվելու։ Եթե ​​քաղաքական որոշում կայացվի ամենաբարձր մակարդակով, ռուսական տարբեր կառույցների ղեկավարության կազմում ընդգրկված բոլոր անձինք կիրականացնեն այդ կամքը՝ անկախ իրենց անձնական կարծիքից և ցանկացած համակրանքից։ Բաքվում USAID-ի գրասենյակի փակումը ոչ թե հակաամերիկյան ժեստ է, այլ, հակառակը՝ երախտապարտ լինելու դրսևորում էր Դոնալդ Թրամփի թիմին, որի ներկայացուցիչներն այս կառույցն ընդհանրապես հանցագործ են անվանել։ «Россотрудничество»-ի կառույցներին մեղադրանքները զրպարտություն են՝ ցույց տալով ռուսական հասարակությանը և քաղաքական վերնախավին ուղղակիորեն Ադրբեջանի իրական դեմքը՝ որպես իր հիմքում ՌԴ-ին թշնամաբար տրամադրված պետության, որը, սակայն, օգտագործել է բարյացակամության տեսքը իր քաղաքական նպատակներին հասնելու համար»,- ասաց Վասկովը։

Հիշեցնենք, որ Բաքուն Մոսկվային պաշտոնական ծանուցում է ուղարկել Ադրբեջանի տարածքում «Россотрудничество» գործակալության գործունեությունը դադարեցնելու մասին։ Ադրբեջանական լրատվամիջոցները գրել են, որ ռուսական այս կազմակերպության «Ռուսական տունը» լրտեսական ցանց էր ստեղծում։

Ըստ նրա՝ Ադրբեջանի արմատական ​​քաղաքական ուժերի կողմից նույնիսկ ՌԴ-ի հետ սերտ հարաբերությունների իմիտացիան առաջացնում է Իլհամ Ալիևի և նրա շրջապատի հասցեին քննադատություն․«Ադրբեջանին պետք է դիտարկել որպես նիզակի ծայր, որը Թուրքիայից ուղղված է դեպի Ռուսաստան, և այս առումով պետք է դիտարկել նաև Ադրբեջանի պաշտոնական լրատվամիջոցների կողմից Ռուսաստանի դեմ հնչեցված տարածքային պահանջները։ Ալիևը հույս ունի, որ ռուսական քաղաքականության մեջ Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ հարաբերությունների առաջնահերթ զարգացման վրա կենտրոնանալու կողմնակիցները կաշխատեն և կմեղմացնեն ռուսական կողմի հնարավոր բացասական արձագանքը։ Հիշենք Հայաստանի տարածքում խոցված ռուսական ուղղաթիռը, Հայաստանի տարածքում հայ-ադրբեջանական սահմանի տարածքում ռուսական սահմանապահ դիրքի գնդակոծությունը և Ադրբեջանի կողմից Արցախի տարածքի օկուպացիայի ժամանակ զոհված ռուս խաղաղապահներին»։

Ինչպես ընդգծեց քաղաքագետը, չպետք է ուռճացնել Ադրբեջանի տնտեսական և նյութատեխնիկական նշանակությունը Ռուսաստանի համար, չկա որևէ կրիտիկական ​​կախվածություն․««Հյուսիս-Հարավ» նախագիծը ներառում է բոլոր տարածաշրջանային գործընկերների մասնակցությունը, ինչը հաստատվում է Հայաստանում ենթակառուցվածքների զարգացման ծրագրերին ՌԴ-ի մասնակցությամբ։ Ադրբեջանի՝ որպես տարանցիկ հանգույցի և Իրանի հետ հաղորդակցության առանցքային գործընկեր լինելու գաղափարը Հայաստանում կարող է սխալ մեկնաբանվել։ Այո, տրանզիտ կա, բայց կյանքում ամեն ինչ պայմանական է»։

Նա հավելեց՝խոսելով զուտ քաղաքական սցենարների մասին, կարող ենք նշել երեքը․«Առաջինը՝ Ադրբեջանի և Ռուսաստանի միջև կոնֆլիկտը կարող է որոշակի հնարավորությունների պատուհան բացել Հայաստանի համար Սյունիքի միջանցքի և սահմանազատման և սահմանագծման հարցում։ Երկրորդը՝ Ադրբեջանի և ՌԴ-ի հարաբերությունների սրումը Հայաստանի համար սպառնալիքներ կստեղծի Սյունիքի մարզի առնչությամբ և կբարդացնի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը։ Երրորդ՝ կարող է ընդհանրապես ոչինչ չլինել՝ Հայաստանի շահերի տեսանկյունից, Ադրբեջանի և ՌԴ-ի այս հակամարտությունը կվերաբերի միայն նրանց։ Շուտով կյանքը ցույց կտա, թե ինչ կլինի և ինչպես»։

  Զաբելա Ավագյան